O’zbеkiston rеspublikasi oliy va o’rta maxsus ta'lim vazirligi samarqand davlat universiteti Pedagogika fakultеti Boshlang`ich ta'lim metodikasi kafеdrasi

1) Vaqtga doir masalalar.
2) Harakatga doir masalalar.
3) Geometrik mazmunli masalalar.
4) Algebraik mazmunli (tenglamalar tuzib) masalalar.
5) Ismli sonlar qatnashgan masalalar.


II BOB
Algebra materiallarini o`rganish metodikasi

Algebra elementlari boshlang`ich matematika kursiga 1969 yildan boshlab kiriilgan.

I–IV sinf o`quvchilari matematik ifodalar, sonli tengliklar va tengsizliklar haqida boshlang`ich ma'lumot olishlari, harfiy simvolika, o`zgaruvchi bilan tanishishlari, sodda tenglama va tengsizliklarni yechishni o`rganishlari va ba'zi masalalarni tenglamalar yordamida yechish o`quvini egallashlari kerak.
Algebra materiali I – sinfdan boshlab arifmetika va geometriya materiallari bilan o`zviy bog`liq ravishda o`rganiladi.
Algebra elementlari kiritilishidan maqsad, o`quvchilarning son, arifmetik amallar, matematik munosabatlar haqidagi tushunchalarni umumlashtirishlarini yuqori darajaga ko`tarishiga, bundan keyin algebra kursini o`rganishga zamin tayyorlashdan iborat bo`lishi kerak.
R E J A
1 §. Matematik ifodalar.
2 §. Harfiy ifodalar.
3 §. Tenglik, tengsizlik tenglama.
4 §. Masalalarni tenglama yordamida yechish.


Adabiyotlar:
1 §. Matematik ifoda (sonli ifoda)

Dasturga ko`ra I–IV sinf o`quvchilari matematik ifodalarni o`qish va yozishga o`rgatish, amallarning bajarilish tartibi qoidalari bilan tanishtirish va ulardan hisoblashlarda foydalanishni o`rgatish, ifodalarni ayniy almashtirishni o`rgatish ko`zda tutiladi.

O`quvchilarda matematik ifoda tushunchasini shakllantirishda sonlar orasidagi amal belgisi ikki yoqlama ma'noga ega bo`lishligini hisobga olish zarur:
1) Sonlar ustida bajarish kerak bo`lgan amal (6 ga 4 ni qo`sh).
2) Ifodani belgilashga xizmat qiladi (6+4-bu 6 va 4=yig`indisi).
Ta'rif: a) Har bir son – sonli ifoda.
b) A va B sonli ifoda bo`lsa, A+B, A-B, AxB, A:B ham sonli ifoda bo`ladi.
Eng sodda ifodalar yig`indi va ayirma bilan 1-sinfda tanishiladi. 5+1, 6-2 yozuvlarni qo`shish va ayirishning qisqa belgilanishi deb anglaydilar. 9-7 ko`rinishdagi ayirish usulini o`rganishdan oldin sonni ikki son yig`indisi shaklida tasvirlashga amaliy zarurat tug`ilganda 2 son yig`indisi bilan tanishadilar.

B uni o`zlashtirish uchun mashqlar! «Sonlar yig`indisini yozing (7 va 2)», «Sonlarning yig`indisini hisoblang (3 va 4)», «Yozuvni o`qing», «Yig`indini ayting (6+3)», «Sonni yig`indi bilan almashtiring (9= + )», taqqoslang So`ngra 3 va undan ortiq sonlardan iborat ifodalar bilan tanishadilar:3+1+1, 4-1-1, 2+2+2+2

O`quvchilarni 10+(6-2), (5+3) – 2 ko`rinishdagi ifodalar sonni ayirmaga qo`shish, yig`indidan sonni ayirish qoidalarini o`rganishga, murakkab masalalarni yechishni yozishga tayyorlaydi.
100 ichida sonlarni o`rganishda ikki sodda ifodadan iborat ifodalar kiritiladi: (50+20)=(20+10), 7x3-5, shu bilan birga ifoda va uning qiymati tyerminlari kiritiladi.
Murakkab ifodalarning bajarilishi tartibi qoidalari yuzlik konsentrida o`rganiladi.
a) Sonlar ustida, yoki faqat qo`shish va ayirish, yoki faqat ko`paytirish va bo`lish bajariladigan qavsiz ifodalar dastlab o`rgatiladi. 20+17-19, 3x9:9,
b) 45 – (20+15), 48: (40-36), 18x (6:2) kabi qavsli ifodalar.
v) Birinchi va ikkinchi bosqich amallarni o`z ichiga olgan qavsiz ifodalar: 20+30:5, 42-12:3, 6x5+40:2 bu qoidalarni o`zlashtirishga doir mashqlar bajarish foydali.
Ifodalar borgan sari qiyinlashib boradi:
90x8-(240+170)+190, 469x148-148x9+(30100-26909).
Ifodani almashtirish - bu berilgan ifodani qiymati mazkur ifoda qiymatiga teng bo`lgan boshqa ifoda bilan almashtirish demakdir.
O`quvchilar bunday almashtirishlarni arifmetik amal xossalariga va natijalariga tayanib bajaradilar.
M: 76-(20+4)=76-24…., 36+20=(30+6)+20=(30+20)+6…
(10+7)x5=17x5 , 72:3=(60+12):3=60:3+12:3..
4+4+4+4+4=4x5 ,