O’zbеkiston rеspublikasi oliy va o’rta maxsus ta'lim vazirligi samarqand davlat universiteti Pedagogika fakultеti Boshlang`ich ta'lim metodikasi kafеdrasi

4-§. O`quv – bilish ishlari samaradorligini nazorat qilish metodlari.

Nazorat va o`z – o`zini nazorat qilish metodlari guruhiga test og`zaki, yozma, labaratoriyaviy, amaliy, individual va frontal tematik nazorat metodlari va boshqalar kiradi.

O`qitish metodlarini tanlashda asosiy o`rin o`quv jarayondagi tushunchalar sistemasiga beriladi, bu tushunchalar sistemasi mohiyatini, ularning alohida tomonlarini yoki belgilarini ochish uchun bir – birini to`ldirgan holda goh u usul, goh bu usul qo`llaniladi. O’qitish ulullarini tanlashga o`quvchilarning umumiy rivojlanish darajasi, psixologik va yosh xususiyatlari, ma'lum o`qitish usullaridan foydalanish imkoniyatlari, sinfning tayyorgarlik darajasi muhim ta'sir ko`rsatadi.
Odatda, usullarni tanlash va qo’llash amaliy tajribada qo’llaniladigan faktlar vas shart - sharoitlar bilan muvofiqlashtiriladi. Yani o’qituvchining dastur materiali mazmuni, butun o’qitish jarayonining tarbiyaviy maqsadga yo’nalganligi bilan tanish bo’lishi kerak.
O’qituvchining dars berishdagi salbiy va ijobiy tomonlarini hisobga olib uning dars berish usuli baholanishi kerak.
Agar o’qituvchi o’z bayonida zamonaviy texnologiyalardan, didaktik ko’rsatmali qurollar vositalaridan foydalanib, o’quvchilarning mantiqiy fikrlashlarini va matematik tasavvurlarini rivojlantirishni amalga oshirolsa, u usullarni tanlay olgan hisoblanadi. Usullarni tanlashda maktabdagi moddiy-texnik bazaning mavjudligiga bog’liq. Yani xona, jihozlar, o’qitishning texnik vositalari bo’lishi kerak.
Shuni takidlash kerakki, o’qitish usulini tanlashdan oldin darsning o’quv-tarbiyaviy maqsadlarini aniqlab olish, o’quv materiali mazmunini oydinlashtirib olish, shuningdek, materialning alohida momentlariga ko’ra formalarini aniqlab olish kerak.


5 -§. Programmalashtirilgan o`qitish.

O`quv materialning uncha katta bo`lmagan, mantiqan o`zaro bog`langan bilimlarini o’z ichiga olgan va maxsus ishlangan topshiriqlar bo`yicha materialni o`rganish programmalashtirilgan o`qitish deyiladi. Har bir shunday bo’limni o`rganish o`qituvchi yoki maxsus qurilma yordamida nazorat qilib turiladi. Nazorat natijalari darhol o`quvchilarga aytiladi: yo javobning to`g`riligi tasdiqlanadi, yoki xatolar tushuntirilib, ularni bartaraf qilish yo`llari ko`rsatiladi. Yangi topshiriqni o`rganishga o`tish uchun ruxsat har bir o`qiuvchiga alohida beriladi, bu har bir o’quvchining o’qishiga programmalashtirilgan holda yondashish imkonini beradi.

Programmalashtirilgan o`qitishning ayrim xususiyatlari odatdagi o`qitish usullarida ham mavjud. Masalan, materialni bayon qilishda mantiqiy izchillik, yangi material qanday o`zlashtirilganligini tekshirishda nazorat savollari, amallarni bajarish va masalalar yechish algoritmlaridan foydalanish va hokazo.
Boshlang`ich matematikaga oid metodik adabiyotda algoritmik buyruqlarni ko`pincha o’quvchilar uchun «Xotira» deyiladi. Yuqori sinflar uchun matematikadan programmalashtirilgan o`quv - qo`llanmalari nashr qilingan. Boshlang`ich sinflarda hozirgi vaqtda ba'zi xil programmalashtirilgan topshiriqlardagina foydalanilmoqda. Misollar: