O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta‘lim vazirligi samarqand davlat chet tillar instituti m. X. Lutfillayev

 
29-amaliy mashg‘ulot.
 
Geoaxborot tizimlar. Ofisni avtomatlashtirish. 
Reja: 
1. Geoaxborot tizimlar.  
2. Ofisni avtomatlashtirish.
 
 
Geoaxborot  tizimlari  (GAT)  o‘zida  kompyuterli  kartografiya  va  ma‘lumotlar 
bazasini  boshqarish  tizimlarini  mujassamlantiradi.  (GAT)-texnologiyasi  asosida  ko‘p 
qatlamli  elektron  karta  yotadi  (qatlam  –  zamonaviy  rasm  tahrirlagichlarning  asosiy 
tushunchalaridan  biri).  Elektron  kartaning  tayanch  qatlamida  territoriyaning  geografiyasi 
tasvirlangan,  keyingi  har  bir  qatlamda  terrritoriyaning  biror  xususiyati  (foydali  qazilmalar, 
siyosiy-territorial  bo‘linishi,  qishloq  xo‘jalik  ekinlari,  qurilish  ishlari  ...)  tasvirlangan. 
Shunday qilib GAT  – texnologiya joyning maxsus geografik, tabiiy, siyosiy va h.k. larini 
o‘z  ichida  saqlaydigan  maxsus  axborotlar  to‘plamidan  iborat  ekan.  Misol  uchun, 
GoogleEarthWin.exe
 dasturi shunday dastur hisoblanadi. 
GAT-texnologiya  territoriya  bo‘yicha  taqsimlangan  axborot  ishlatiladigan  va 
taqdimot qilinadigan har bir sohada zarur. GAT –texnologiyadan foydalanuvchilar 
sifatida  yer  bilan  bog‘liq  har  qanday  tashkilot:  neft-gaz  tashkilotlari,  ekologik 
xizmatlar,  kommunal-qurilish  tashkilotlari,  savdo-sodiq  tashkilotlari,  banklar  va 

---

 
130 
h.k.lar bo‘lishi mumkin. Har qanday GAT asosida yerning biror qismi, kontinent, 
davlat, shahar, ko‘cha haqidagi har xil ma‘lumotlar yotadi 
Ko‘pgina  GAT  lar  analitik  funksiyalarga  ega  bo‘lib,  kartogragrafik  axborotlarga 
tayanib, jarayonlarni modellashtirish imkoniyatlariga ham  ega.  
GAT  ning  yadrosini  shartli  ravishda  ikkiga  bo‘lish  mumkin:  ma‘lumotlar 
bazasini boshqarish tizimi (MBBT) va grafik tasvirlarni boshqarish tizimi.   
MBBT sifatida SQL-serverlar ishlatiladi.   
GAT-texnologiyaning tipik sxemasi quyidagidan iborat: 

 
Ma‘lumotlarni tayyorlash va dastlabki ishlov berish; 

 
Ma‘lumotlarni kiritish va joylashtirish; 

 
Ma‘lumotlarni boshqarish; 

 
Ma‘lumotlarga ishlov berish va ularning tahlili; 

 
Natijaviy mahsulotni yaratish. 
Ofisni  avtomatlashtirish  xodimlar  kommunikasiyasining  mavjud  an‘anaviy 
tizimi  (ularning  kengashlari,  telefon  qo‘ng‘iroqlari  va  buyruqlari)  o‘rnini  bosish 
emas,  balki  faqat  to‘ldirishga  yo‘naltirilgan.  Bu  har  ikki  tizim  birgalikda  qo‘llanib, 
boshqaruv  mehnatini  avtomatlashtirish  va  boshqaruvchilarga  axborot  yetkazib 
berishni yanada yaxshilashni ta‘minlaydi.