O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta‘lim vazirligi samarqand davlat chet tillar instituti m. X. Lutfillayev

Файл,  Правка,  Вид,  Вставка,  Формат, 
Сервис, Данные, Oкно, ?
 bo‘limlaridan iborat. Menyu bo‘limi bilan ishlash uchun 
«sichqoncha»  ko‘rsatkichi  shu  bo‘limga  keltiriladi      va  chap  tugmachasi  bosiladi. 
Natijada,  ekranda  vertikal  holatda  shu  menyu  bo‘limining  buyruqlari  paydo  bo‘ladi 
va kerakli buyruq tanlanadi. 
Excel dasturi bilan ishlashni osonlashtirish maqsadida uskunalar majmuasidan 
foydalaniladi.  Excel  dasturi  bilan  ishlash  jarayonida,  asosan, 
Стандартная
  va 
Форматирование 
uskunalar majmuasidan foydalaniladi. 
Excel  dasturida  tuzilgan  jadvalga  asosan  3  turdagi  ma‘lumotlar  kiritiladi: 
matnli,  sonli  va  formula.  Jadvalga  ma‘lumotlar  klaviatura  tugmachalari  yordamida 
kiritiladi.  Qaysi  yacheykaga  ma‘lumot  kiritilishi  kerak  bo‘lsa,  kursor  o‘sha 
yacheykada turishi kerak. 
Sonlar
.
 
Kiritilgan  ma‘lumotlar  faqat  raqamlar  ketma-ketligidan  iborat  va 
raqamlar  oldida  ―+‖  (qo‘shish),  ―-‖  (ayirish)  arifmetik  amal  belgilari  hamda  ―.‖ 
(nuqta)  (sonning  butun  va  kasr  qismini  ajratish  uchun)  simvollaridan  iborat  bo‘lsa, 
bunday  ma‘lumot  sonli  ma‘lumot  deb  tushuniladi.  Masalan:  555;  -45.6;  76.9  va 
hokazo. 
Formula. 
Ba‘zan  yacheykalardagi  sonli  ma‘lumotlar  ustida  ayrim 
hisoblashlarni  bajarish  zaruriyati  tug‘iladi.    Bunday  vaziyatda  formulalardan 
foydalaniladi. 

---

 
58 
Excel  yacheykasidagi formulaning dastlabki simvoli hamma vaqt ―=― (tenglik) 
belgisi hisoblanadi. So‘ngra, arifmetik amal belgilari bilan o‘zaro bog‘langan ifodalar 
yoziladi. Masalan N8 yacheykasida 
                  = A5+ 4*V6 
formula  yozilgan  bo‘lsa,  B6  yacheykadagi  sonli  qiymat  4  ga  ko‘paytiriladi  va  A5 
yacheykadagi songa qo‘shilib, N8 yacheykaga yoziladi.  
Excel da ishlatiladigan arifmetik amal belgilari quyidagilar: 
+ (qo‘shish); 
- (ayirish); 
* (ko‘paytirish); 
/ (bo‘lish) 
^ (darajaga ko‘tarish). 
Matn. 
Agar jadvalga yozilgan ma‘lumot sonli yoki formula bo‘lmasa, qolgan 
barcha hollarda kiritilgan ma‘lumotlar matn  deb  tushuniladi. Masalan: =V1+V5  – 
bu formula, V1+V5 – bu matnli ma‘lumot. 
Foydalanuvchi  yacheykaga  ma‘lumotlar  kiritgandan  so‘ng,  ular  ustida 
quyidagilarni bajarish mumkin. 
-
 
o‘chirish; 
-
 
almashtirish; 
-
 
tahrir qilish. 
Yacheykadagi  ma‘lumotlarni  o‘chirish  uchun  uni  aktivlashtirish,  so‘ngra, 
[Delete]  tugmachasini  bosish  kerak.  Agar  bir  nechta  yacheykadagi  ma‘lumotlarni 
o‘chirish  kerak  bo‘lsa,  dastlab,  bu  yacheykalar  belgilanadi  (bu  «sichqoncha»  yoki 
Shift hamda strelkalar yordamida) va [Delete] tugmachasi bosiladi. 
Yacheykadagi  ma‘lumotni  boshqasiga  almashtirish  uchun,  yacheyka 
aktivlashtiriladi va yangi ma‘lumot kiritiladi. 
Yacheykadagi  ma‘lumotlarni  tahrir  qilish  uchun  «sichqoncha»  tugmachasi 
yacheykada  ikki  marta  bosiladi  (yoki  F2  tugmachasi)  va  tahrirlash  ishlarini  bajarish 
mumkin. 

---

 
59 
1-topshiriq.
  A1:E3 yacheyka diapazonida quyidagi jadval nusxasini yarating.