O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand iqtisodiyot va servis instituti " axborot texnologiyalari"

Internet global kompyuter tarmog’i. 
Internet asosan uning foydalanuvchilariga informasion xizmat ko’rsatish 
uchun yaratilgandir. Bundan tashqari internetda xizmat turlari juda ko’p bo’lib, 
yangi-yangi xizmat turlari paydo bo’lmoqda. Ularni asosan quyidagi guruhlarga 
ajratish mumkin. 

WWW - elektron sahifa xizmati. 

Elektron pochta xizmati. 

Telekonferensiya (Usenet). 

Fayllarni uzatish. 

DNS xizmati. 

Telenet xizmati. 

IRC xizmati yoki Chat konferensiya. 

Ma’lumotlarni izlash xizmati. 
 
WWW
(World Wide Web) internetning eng ommalashgan axborot 
xizmatlaridan biri sanaladi. Hozirgi vaqtda internet xizmatining 90% ga yaqinini 
WWW xizmati tashkil etadi. WWW xizmati yaratilgandan so’ng internet juda tez 
rivojlandi va foydalanuvchilar soni ortib bordi. 
WWW xizmatining asosiy tushunchalari: 

HTML formati 

---


«Gipermatnli» bog’lanish 

HTTP «gipermatn» uzatish protokoli 

Web hujjatlar 

Web uzel va saytlar 

Web sahifaning aktiv komponentalari 
Biron-bir elektron hujjatni internetda e’lon qilish uchun shaxsiy 
kompyuterlarda foydalaniladigan matn muharrirlaridan foydalanib bo’lmaydi. 
Chunki boshqa bir internet mijozning kompyuterida shu matn muharriri yoki 
kerakli shriftlar bo’lmasligi mumkin. Shuning uchun yangi 
HTML
(Hypertext 
Mark-up Language) - «gipermatnlarni belgilash tili» protokoli ya’ni standarti 
yaratildi. Bu standart bir qancha maxsus operatorlar majmuasidan iborat bo’lgan 
HTML dasturlash tili bo’lib, uning yordamida elektron hujjatlarni bevosita 
internetda e’lon qilish mumkin. 
HTTP
(Hypertext Transfer Protocol) - «gipermatnlarni uzatish protokoli» 
tarmoq protokollari ichida eng sodda va qulay protokollardan hisoblanadi. Uning 
asosiy vazifasi «giperbog’lanish»dan hosil bo’lgan URL adresli elektron hujjatlarni 
o’qishga oid so’rovni serverga jo’natish va so’ralayotgan hujjat olib bo’lingandan 
so’ng server bilan aloqani uzishdan iborat. Internetda elektron hujjatlar gipermatn 
yordamida bayon etiladi. Gipermatn bu matnni giperbog’lashlar yordamida 
ifodalashdir. Giperbog’lashlar ichki va tashqi bo’lishi mumkin. Agar 
giperbog’lanish boshqa serverda joylashgan va o’zining alohida URL adre-siga ega 
bo’lgan elektron hujjatga nisbatan ishlaydigan bo’lsa, bu giperbog’lanish tashqi 
deyiladi. Agar bir serverning o’zida joylashgan elektron hujjatning bir necha 
bo’laklariga nisbatan ishlaydigan bo’lsa, bu giperbog’lanish ichki deyiladi. HTML 
formatda tayyorlan-gan elektron hujjat HTML hujjat, Web hujjat yoki Web sahifa 
deb atalishi mumkin. Agar elektron ho’jjatni tayyorlash haqida gap borsa bu hujjat 
HTML hujjat deyiladi. Agar bu hujjatni internetda e’lon qilish va tarqatish haqida 
gap borsa bu hujjat Web hujjat deb ataladi. Agar ushbu hujjatdan foydalanish 
haqida borsa bu hujjat Web sahifa deb ataladi. 
Bitta muallif yoki WWWga tegishli bo’lgan bir guruh o’zaro 
«giperbog’lanishlar» bilan aloqador bo’lgan Web sahifalar majmuasi Web uzel 
(tugun) yoki sayt deb ataladi. 
Web server Web resurslari saqlanayotgan va uning dastur ta’minoti ishlab 
turgan kompyuterdir. Bitta Web serverda bir qancha tashkilot yoki korxonalarning 
Web saytlari (uzellari) Web sahifalari joylashishi mumkin. Web sahifa tarkibiga 
HTTP protokoli orqali amalga oshirib bo’lmaydigan alohida obyektlarni 
joylashtirish mumkin. Agar xuddi shu Web sahifa tarkibiga biriktirilgan obyektlar 
HTTP protokoli kodlaridan farqli «dastur» bo’lsa, u holda bunday obyekt Web 
sahifalarning aktiv komponentalari (obyektlari) deb ataladi. Masalan, animasiya, 
multiplikasiya va video fragmentlarni joylashtirish yoki mijoz bilan interaktiv 
muloqotni tashkil etish va hok. 

---