O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand veterinariya meditsinasi instituti

CALLIGONUM CAPUT-MEDUSAE SCHRENK
Mahalliy nomlari: qandim golova myeduzo` (rus.) qizil qandim (o’zb.), juzgyen (qozoq) Botanik tasnifi: torondoshlar oilasiga mansub buta, bo’yi 1,5-2 m, novdalari syershox, qing’ir-qiyshiq.
Barglari (yillik assimilyatsion novdalari) ninasimon, ayrimlari vyegyetatsiya davrida 50-100 sm gacha o’sadi (rasm 25) 9-15 sm uzunlikda; yozning o’rtalarigacha yashil holda bo’ladi.
Ekologiyasi va aryeali: Markaziy Osiyo cho’llari endyemi. Qumli cho’l muhitida kyeng tarqalgan tur. Asosan kam zichlashgan, qisman ko’chuvchan qumlarda o’sadi.

Rasm-2 Qizil qandim

Qizil qandim Fyenologiyasi: havo haroratiga talabchan o’simlik. Qumning yuzasi qiziy boshlagach martning ikkinchi yarmi-apryelning boshlarida ko’kara boshlaydi; maygacha jadal o’sib mayning o’rtalarida gullaydi; iyunning uchinchi dyekadasida urug’lari pishib yetiladi va to’kiladi. Urug’lar shamol yordamida qum oraliqlari tyekisliklari, chuqurliklariga tarqalib qum bilan ko’milib qoladi.

Yaylovbopligi: qandim turlarini, jumladan, qizil qandimni ham cho’l hayvonlari (qo’y, echki, yirik shoxlilar, tuyalar) xush ko’rib yeyuvchi turlar sirasiga kiritish mumkin. Chunonchi, ularning bir yillik yashil novdalari bahor va yoz oylari yaxshi yeyiladi.
To’yimliligi: qandimning pichani tarkibida gullash davrida 12,5 % protyein, 1,1% yog’, 34,4 AEM, 19,4% kul moddalari va 30,0% klyetchatka mavjud, 100 kg xashagining to’yimliligi; 71,8 oziqa birligi va 7,4 kg yengil hazm bo’luvchan protyein.
EPHETRA STOBILASEAE BGE.
Maxalliy nomlari: qizilcha (o’zb.,) borjok (turk.,) qizilcha qizilchadoshlar oilasiga mansub, doimiy yashil, bo’yi 2 m butachA*.
Botanik tavsifi: tanasi va shoxlarning rangi kulrang, yosh novdalari qo’ngir yashil, tyekis, silindrsimon shakldA*. Bir buqinidagi novdalar miqdori turlicha (rasm 37).

a) b)
Rasm 3. Qizilcha: a) novdalari, b) guli.

Vyegyetativ novdalar bo’lak-bo’lakchali, diamyetri 2-3 mm. Barglari kipiksimon, uzunligi 2-3 mm. Ularga ikki tipdagi novdalar xos. 4-chi tartibdagi shoxlarda shakllanuvchi uzunligi 10-20 sm li qisqa gyenyerativ (2-5 yil yashovchi); 2-4 tartibdagi shoxlarda shakllanuvchi uzun (30-50 sm) vyegyetativ novdalar.