O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti V. Yu. Ahrorov

adekvatligiga ko‘ra
, mutlaqo ishonchsiz, haqiqatga 
yaqin unsurlari bo‘lgan ishonchsiz, haqiqatga o‘xshash hamda haqiqatga 
o‘xshamaydigan elementlari bo‘lgan ishonchli mish-mishlarga ajratiladi. 
Mish-mish tarqatuvchining so‘zlaridan aniqlanadigan 
pozisiyalarga ko‘ra 
quyidagilar ajratiladi: 
istak mish-mish, 
bunda xabar amalga oshmagan istak tufayli 
umidsizlik keltirib chiqarish va binobarin, odamlarni tushkunlikka tushirish 
maqsadiga ega bo‘ladi; 
qo‘rqituvchi mish-mish 
– tashvish, qo‘rquv va ishonchsizlik 
kayfiyati ustunlik qiladigan odamlar orasida eng samarali tur; 
tajovuzkor mish-mish 
– 
muayyan shaxslar yoki muayyan odamlar guruhlariga nisba- tan adovat (nafrat) 
urug‘ini sochadi; 
ajratuvchi mish-mishlar 
– odamlarning o‘zaro munosabatlarida 
1
Социальная психология: Краткий очерк
/ Под общ. ред. Г. П. Предвечного и Ю. А. Шерковина. 
– 
М., 1995. 
– 
С.
291. 
143

---

nizo-janjal keltirib chiqaradi, ular o‘rtasida shubha, ishonchsizlik kabilarni yuzaga 
keltirib odatdagi sotsial aloqalarni buzadi
1
. 
Kelib chiqishiga ko‘ra 
tartibsiz ravishda yuzaga keladigan yoki atayin o‘ylab 
topiladigan mish-mishlar bo‘ladi. Oraliq turlari ham bo‘lishi mumkin. Ba’zan mish-
mish o‘z-o‘zidan yuzaga keladi, ammo muayyan zaminga tushgach, axborotni o‘z 
manfaatlaridan kelib chiqib o‘zgartirishga tayyor, uning tarqalishidan manfaatdor 
shaxslar topiladi. Dastlab mish-mish atayin tarqatilgan, ammo stixiyali ravishda amal 
qiluvchi sotsial-psixologik mexanizmlarga tushib, ular tufayli ko‘p bora kuchaygan 
hollar ham bo‘lishi mumkin. Masalan, dushmanlarning mamlakatimizga qaratilgan 
radio eshittirishlarida mavjud bo‘lgan ba’zi mish-mishlarni siyosiy va axloqiy 
jihatdan yetarlicha yetuk bo‘lmagan odamlar eshitib, o‘z harakatlarining oqibatlarini 
o‘ylamay uni yana tarqatgan hollarda ana shunday bo‘ladi. 
Odamlar ongiga