|
Syujetli-rolli o‘yin o‘z xususiyatiga ega aks ettiruvchi faoliyatdir.
Tevarak-atrofdagi kattalar va tengdoshlarining haѐti va faoliyati bu o‘yin mazmuniga manba bo‘lib xizmat qiladi. Mazkur turdagi o‘yinlarning o‘ziga xosliigi ularda syujet, rol va xaѐl qilingan vaziyatning mavjud bo‘lishidir. Buning uchun albatta, bolalar biror narsa ѐki voqea to‘g‘risida etarlicha tasavvurga ega bo‘lishi lozim. M: bolalar «parovoz» o‘yinini o‘ynashmoqchi bo‘lishadi. Bunga o‘yinning qanday borishi to‘g‘risida syujet (voqeaning borishi) kerak. Syujet bolalarning bilimiga bog‘liq bo‘ladi. Bolada avval g‘oya tug‘iladi, keyin mazmuni rivojlanadi. Ba’zan bolalarning o‘yinning qanday borishini oldindan belgilab oladilar. M: ular orasidan kim «parovoz» bo‘lishi, qolganlar uning orqasidan ergashishi, qaerga borganda navbat
almashishlarini oldindan kelishib olishadi.
Ijodiy o‘yinlar Qoidali o‘yinlar
MTTda qo‘llaniladigan bolalar o‘yinlarining asosiy turlari
Syujetli-rolli o‘yinlar Sahnalashtirilgan o‘yinlar
Qurilish-yasashga doir o‘yinlar
Syujetli-rolli o‘yinlarda tarbiyachi etakchi rol o‘ynaydi. Tarbiyachi
bolalarning qiziqishlarini diqqat bilan kuzatib, ularning ijobiy
tomonlarini rivojlantirish uchun sharoit yaratishi va bolalarni kerakli yo‘nalishda tarbiyalab borishi lozim. Tarbiyachi syujetli-rolli o‘yinlarga rahbarlik qilishda quyidagi jihatlarga e’tibor qaratishi lozim:
1) bolalar o‘yiniga rahbarlik qilish uchun ularning o‘yinini bilish va har doim kuzatib borishi lozim;
2) tarbiyachi bolalarning o‘yin davomidagi muloqotlari, xatti-
harakatlarini muntazam kuzatib, tinglab borishi lozim. Bu tarbiyachiga bolalarning qiziqishlari, xohish-istaklarini bilib olib, ularni to‘g‘ri yo‘lga solish, ijobiy xususiyatlarini yanada rivojlantirish imkonini beradi;
3) syujetli-rolli o‘yinlarni o‘ynash uchun ma’lum joy ajratish lozim;
4) o‘yin jaraѐnida kerak bo‘ladigan o‘yinchoqlarni bolalar mustaqil
o‘zlari yasashlari uchun ularga kichkina ѐg‘och bo‘laklari, mix, loy, qog‘oz, karton, bo‘ѐq va kerakli asboblar – bolg‘acha, qo‘l arra, qaychi, pichoq kabilarni berish kerak. Biroq o‘yinchoqlar yasash ustida ishlash faqat tarbiyachining rahbarligi ostida bajarilishi lozim;
5) o‘yin mavzusini tanlashga ѐrdam berish bolalarni o‘ynashga o‘rgatish
usullaridan biridir; tarbiyachi bolalarning rolli o‘yinlari mavzusini boyitibgina qolmay, balki uning syujetini, mazmunini boyitish to‘g‘risida ham o‘ylashi kerak;
6) tarbiyachi bolalarning barchasi o‘yinga qatnashishlari to‘g‘rsida
g‘amxo‘rlik qilishi kerak; o‘yinda ko‘pincha ular rol talashib bir-birlari bilan kelisha olmay qoladi; bolalarni bu kabi kelishmovchiliklarni haqqoniy echishga o‘rgatish lozim.
Sahnalashtirilgan o‘yinlar bolalar biror ertak ѐki hikoya syujeti
asosida ma’lum bir rolni bajarishiga, o‘yin jaraѐnidagi personajlarning aytadigan so‘zlarining ѐd olinishiga asoslangan bo‘lib, bolalarda iroda, intizom, o‘z harakatlarini boshqalarning harakatiga muvofiq amalga oshirish kabi sifatlarni tarbiyalashda samarali vosita sanaladi. Sahnalashtirilgan o‘yinlarni tashkil etish quyidagi bosqichlarni o‘z ichiga qamrab oladi:
I bosqich. Sahnalashtirish uchun badiiy asarni tanlash. Badiiy asarni
tanlashda quyidagi talablarga rioya qilish kerak:
1) ertak ѐki hikoyada qatnashuvchilar soni ko‘p bo‘lishi kerak;
2) asarning nafaqat mazmuni, balki unda harakatlarning ham turfa xil bo‘lishiga e’tibor qaratish lozim;
3) asar ifodali o‘yishga mos bo‘lishi kerak;
4) asar mazmuni qiziqarli va emotsional bo‘lishi zarur;
5) asar bolalarning ѐshiga mos kelishi lozim.
II bosqich. Sahnalashtirish uchun tanlangan ertak ѐki hikoyaning
mazmunini o‘qib berish.
III bosqich. Asarni bolalar tomonidan eslab qolinishiga erishish: qayta o‘qib berish, har bir bolaning aytadigan gaplari ustida individual ish olib borish, rasmlar namoyish etish.
IV bosqich. O‘yin qiziqarli o‘tishi va uzoq davom etishi uchun o‘yinga
kerakli materiallar, kiyimlar tayѐrlash hamda rahbarlikni to‘g‘ri amalga oshirish.
Sahnalashtirilgan o‘yinlar bolalarning ѐsh xususiyatlarini hisobga
olgan holda oddiydan murakkabga qarab yo‘naltirib borilishi maqsadga
muvofiq. M: o‘rta guruh uchun asosan harakatni aks ettiruvchi asarlar tanlansa, katta guruh bolalari uchun esa asar qahramonlarining ancha murakkab munosabatlari, ularning kechinmalari, qayg‘ulari aks ettirilgan asarlar tanlanadi. Bolalarning qurilish, buyum yasash o‘yinlari rollarga bo‘linib o‘ynaydigan o‘yinning tarkibiy qismidir. Biror narsani qurish bolalarni o‘z fikrlarini ro‘ѐbga chiqarish usulidir.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
