O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat сhet tillar instituti

5.3. Hid bilish analizatori 

 

 

Odam  turli  moddalarning  hidini  burunni  yuqori  chig’anoqlarining  o’rta  qismi  va  burun 

to’sig’ining  shilliq  pardasidagi  maxsus  retseptorlar  orqali  sezadi.  Hid  bilish  hujayralari 

joylashgan  shilliq  pardaning  yuzasi  5  sm

2

  keladi.  Hid  bilish  hujayralarining  o’siqlari  hidlash 

nervini hosil qiladi. Moddaning zarrachalari hidlash nervini hosil qiladi. Moddaning zarrachalari 

hidlash  sohasining  shilliq  pardasiga  tushib,  hid  bilish  hujayralariga  ta’sir  etishi  natijasida  hid 

sezgisi vujudga keladi. 

 

Hid bilish tufayli odam va hayvonlar turli gazlarni va ovqatning hidini sezadi. Hid sezgisi 

nihoyatda  o’tkir    va  nozik.  Modda  havoda  juda  oz  tarqalgan  bo’lsa  ham  odam  uning  hidini 

sezadi. 1 litr havoda 1:1000000 g nisbatda efir bo’lganda ham odam uning hidini biladi. Hidlash 

organi  ayniqsa  vodorod  sulfid  gazi  hidiga  nihoyatda  sezgir  bo’ladi.  Ba’zi  bir  hayvonlarda  hid 

bilish sezgisi juda ham nozik bo’ladi. Ba’zi iskovich itlar nihoyatda kuchsiz hidni ham sezadi. 

 

Yangi  tug’ilgan  bola  binafsha,  valeriana,  anis  va  boshqa  nohush  hidlarga  nisbatan  yuz 

mimikasini  o’zgartirish,  nafas  olish  va  puls  o’zgarishi  bilan  javob  beradi.  Kuchli  hid  ta’sir 

ettirilganda  u  chuqur  va  tez-tez  nafas  oladi  hamda  tomir  urishi  o’zgaradi.  Bola  4  oylik 

bo’lganidan  boshlab  turli  hidlarni  to’liqroq  ajratadi.  Bog’cha  yoshidagi  bolalarda  hidlash 

retseptori rivojlanishda davom etadi. 

---

 

39