O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat сhet tillar instituti

Ko’rish  analizatorlarining  yoshga  bog’liq  xususiyatlari.Bolalarning  ko’zi    tuzilishiga 

ko’ra katta odamning ko’zidan farq qiladi. Ularning ko’z kosasi chuqurligi va ko’z soqqasi katta 

yoshli odamlarnikiga qaraganda kattaroq   bo’ladi. Ko’z soqqasi bola hayotining birinchi yilida 

birmuncha  tez  o’sadi.  Yangi  tug’ilgan  bolaning  ko’zi  qisqa  vaqt  ochilib,  keyin  yumilib  oladi. 

Qovoqlari  birinchi  oydan  boshlab  uyg’un  harakat  qila  boshlaydi.  2  oylikdan  ko’z  soqqasi  turli 

narsalarga va yorug’likka  nisbatan harakatlanadi. Ko’zning uyg’un harakati asosan mashq qilish 

tufayli 6 oylikdan yoki bir yoshdan boshlanadi. Ko’rish analizatorining avval periferik, so’ngra 

markaziy qismi rivojlanadi. 

 

Yangi  tug’ilgan  bolada  ko’rish  nervining  tolalari  kam  tabaqalashgan  bo’ladi.  Bu  

nervning  miyelinlashuvi      bola  1-1,5  yashar  bo’lguncha  davom  etadi.  Yangi  tug’ilgan  bola 

ko’zining nur sindrish qobiliyati katta kishilarnikidan farq qiladi. Ko’pincha bog’cha va maktab 

yoshidagi  bolalarda    ko’zning  gavhari  nihoyatda  elastik  bo’lganidan  akkomodasiya  xususiyati 

asta-sekin rivojlanib boradi. Yosh ortishi bilan gavharning elastikligi kamayib boradi. 

 

 

 

24-rasm. Turli uzoqlikdagi nuqtalardan nurning kirish yo’llari. 

Uzoq nuqtadan A (parallel nurlar) va yaqin nuqtadan B (tarqaluvchi nurlar) 

 

Yaqindan va uzoqdan yaxshi ko’rmaslik har xil sabablarga bog’liq bo’ladi. Maktabgacha 

yoshdagi  bolalarda  uzoqdan  ko’rish  uchraydi.  Odatda,  maktab  yoshidagi  bolalarda  yaqindan  

ko’rish  uchraydi.  Yaqindan  ko’rish  yotib  o’qish  yoki  juda  egilib  o’qish  tufayli  kelib  chiqadi, 

chunki  doim  yotib  o’qiganda,  egilganda  ko’zga  qon  to’lishi  ortadi,  bosimi  ko’tariladi,  natijada 

ko’z  soqqasi  kattalashadi  va  fokus  oralig’i  o’zgaradi.  Yorug’lik  yetarli  bo’lmaganda  ham 

kipriksimon  muskullar  uzoq  vaqt  davomida  qisqarib  turadi  va  gavharning  nur  sindirish  xossasi 

ortadi.  Partalar,  sinf  doskasi,  ish  joyi  yetarli  darajada  yoritilmaganda  esa  o’quvchilar  yaqindan 

ko’radigan bo’lib qoladi. Ishlab chiqarishda mayda detallarni uzoq muddat qayta ishlash, mayda 

harflarni terish kipriksimon muskullarni qattiq charchatadi va yaqindan ko’rishga sabab bo’ladi.