O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand iqtisodiyot va servis instituti

1.3.4. Harakatlanish usullari bo‘yicha tasniflash  
(klassifikatsiyalash) 
 
 
Harakatlanish  usuli  va  tanlangan  transport  turiga  bog‘liq  holda  turizmni 
aviatsion,  temiryo‘l,  avtoturizm,  avtobusli,  suv,  piyoda,  velosipedli  turlarga  ajratish 
mumkin. 
Sayohatchi  qaysi  bir  transport  turini  tanlamasin  bugungi  kunda  ixcham  va 
qulaylik,  sayohat  xavfsizligi  zarur  shartlardan  hisoblanadi.  Sayohat  xavfsizligi 
ko‘rsatkichlari avariyalar (transport turlari bo‘yicha yillik avariyalar soni) va shaxsiy 
xavfsizlik hisoblanadi. Bunda 100 000 kishi hisobga yo‘l-transport hodisalarida xalok 

---

                      
19 
bo‘lganlar soni asosiy ko‘rsatkich bo‘ladi. Rossiyada bu ko‘rsatkich avtotransportdan 
yuqori darajada foydalanilayotgan mamlakatlardagiga nisbatan ancha ko‘p. 
Turizm va transport shunchalik o‘zaro bog‘langanki, ularni biri-birisiz tasavvur 
qilib bo‘lmaydi. O‘zaro bog‘liqlikka misol: Recrtational Vehicles (RV) – avtotirkama 
yoki  avtofurgon  tipidagi  g‘ildirak  ustidagi  uy  (xuddi  rossiyaning  «Skiflariga 
o‘xshash)  da  bitta  vositada  joylashishi,  harakatlanish  qo‘shilib  ketgan.  Bunday 
g‘ildirakli  uylarni  sotishning  o‘sishi  ular  uchun  maxsus  jihaozlangan  to‘xtab  turish 
maydonchalari,  komponentlar  qurilishini  kengaytirishni  talab  qiladi.  Bu  esa  o‘z 
navbatida ularni elektr, suv ta’minoti, kanalizatsiya, boshqa infratuzilmalarga ulashni 
taqazo etadi. 
Ko‘pchilik  turistlar  atrof  bemolol  ko‘rinib  turadigan  oynali,  o‘tirg‘ichlari 
yotqiziladigan, hojatxonasi, musiqa, televizor, mikrofon, konditsoner uskunalari bilan 
jihaozlangan  maxsus  avtobuslarda  sayohat  qilishni  xush  ko‘rashadi.  Bunday 
avtobuslar poyezdlar bormaydigan, samolyot uchmaydigan joylarga borish imkonini 
beradi.  Avtobus  parki  ahvoli  yer  usti  xizmati  sifatini  belgilovchi  ko‘rsatkich 
hisoblanadi. 
Turistlar  transportining  alohida  tipi-kemada  sayohat  qilishni  yoqtirishadi.  Bu 
yo‘lovchilarni  faqat  u  portdan  bu  portga  olib  boradigan  transprt  vositasigina  emas, 
balki  joylashtirish,  tunaydigan,  ovqatlanadigan,  eng  yaxshi  tur  mahsulotlardan, 
xizmatlardan  bahramand  etadigan  shinam  kemalardir.  Zamonaviy  sayohat  kemalari 
turistlar  uchun  quyidagi  qulayliklarga  ega:  trenajer  zali,  basseyn,  kinoteatr, 
videosalon, diskoteka, magazin, restoran va barlar, konsert zallari bilan jihozlangan. 
Ayrim kemalarda konferensiya zali, sinxron tarjima uchun uskunalar bor, bular ishga 
doir  uchrashuvlar,  ilmiy  konferensiyalar  o‘tkazishga  imkon  beradi.  Sayohat 
kemalarining  eng  diqqatga  molik  tomoni  –  ovqatlanishdir.  Kemadagi  stabilizatorlar 
chayqalishni odam organizmiga ta’sirini pasaytiradi. Juda ko‘p kemalarda keng garaj 
binosi  bor,  bu  esa  turistlarga  o‘zi  bilan  avtomobilini  ham  olish,  kema  to‘xtab 
turganda turli mamlakat portlarida undan foydalanish imkonini beradi.