O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi s. B. Mirzajonova

3.11. O’tga chidamli materiallar tasnifi 
 
Metallurgik pechlarning asosiy elementi ichki qismini himoya qiluvchi 
himoya qatlami hisoblanadi. Bu himoya qatlami shu jarayon uchun kerak bo’lgan 
ma’lum issiqlik miqdorini pechda to’plashni ta’minlashi kerak. O’tga chidamli 
materiallar yetarlicha mustahkamlik yuqori harorat ta’siri va ularga gaz fazasi 
hamda eritmalarni kimyoviy ta’siriga bardosh berganda metallurgik qurilmalarni 
uzoq muddat ishlashini ta’minlash mumkin. Bundan tashqari o’tga chidamli 
qoplama issiqlikni tashqariga chiqib ketishini oldini olish kerak. 
O’tga chidamli materiallarga qo’yiladigan asosiy talab o’tga chidamlilik - 
yuqori haroratga qarshi turib berish, yuqori haroratda erimasdan va qurilish 
konstruktsiyasini saqlab qolish hisoblanadi. Bu xossa o’rganilayotgan o’tga 
chidamli namuna yumshoq ma’lum ko’rinishda deformatsiyalanadigan harorat 
bilan miqdoriy tavsiflanadi. Har qaysi o’tga chidamli materialning asosini bir yoki 
bir necha yuqori erish haroratiga ega bo’lgan minerallar tashkil etadi
(3.2- jadval). 
3.2- jadval 
Yuqori erish haroratiga ega bo’lgan minerallar 
Mineral 
t
er 
°C 
Mineral
t
er 
°C 
SiO
2
- kvarts 
1713 
Cr
2
O
3
2330 
MgO

Cr
2
O
3
- shpinel 
1780 
MgO

Cr
2
O
3
-magnezioxromit 
2400 
FeO

Cr
2
O
3
-xromit 
1780 
CaO 
2625 
Al
2
O
3

SiO
2
-mullit 
1870 
BeO 
2610 
MgO

SiO
2
-forsterit 
1890 
SiC- karbonud 
2700 
Al
2
O
3
-korund 
2050 
ZrO
3
2715 
2CaO

SiO
2
(

) 
2130 
MgO- periklaz 
2825 
MgO

Al
2
O
3
– shpinel 
2135 
ThO
2
3050 
 

---

88 
1. Materiallar o’tga chidamligi bo’yicha uch guruhga bo’linadi: 
o’rtacha o’tga chidamli – 1580 – 1770°C. 
- yuqori o’tga chidamli – 1770 – 2000°C 
- o’ta yuqori o’tga chidamli 2000°C haroratlan yuqori 
2. O’tga chidamli materiallarning kimyoviy - mineralogik tarkibi bo’yicha 
bo’linishi 3.3 – jadvalda keltirilgan. 
3.3- jadval