O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi qo‘qon davlat pedagogika inistituti magistratura bo‘limi fizika va astranomiya Yo’nalishi mavzu

Mavzuning dolzarbligi: Hozirgi kunlarda kompozitsion materiallar juda
ko’p sohalarda ishlatilmoqda , ularsiz hayotimizni tasavvur qilib bo‘lmaydi. 
Tabiiyki bu materiallar ham ishlatish jarayonida uning juda ko‘p xossalarini
o’zgartiradi, natijada o‘zining ish faoliyatini susayishiga ya’ni buzulishiga olib 
keladi. Bunday yeyilishlarning, buzilishlarning ya’ni xossalarning o’zgarish
sabablarini bilish uchun materiallarning tashqi ta’sirlarga chidamliligini o‘rganish 
zarur.
Shu bilan bir qatorda materiallarning vaznini kamaytirish, mustahkamligini 
ortirish hamda ularning tejash maqsadida , kompozit materiallardan foydalanish
borgan sari ortib bormoqda.
Ma’lumki, kompozit materiallarning turi ko‘p, va ular ko’p sohalarda keng
qo’llaniladi ularning mustahkamligi , yengilligi termik va himoyaviy chidamliligi, 
yuqori izolyatsion xarakateristikalari, ayniqsa, texnologik va ekspluatatsion
xossalarining yaxshiligi ulardan zarur materillar sifatida foydalanishni taqozo 
etadi.
Kompozit materiallar (ikki yoki birnechta materiallar)dan iborat bo‘lib, ular 
tabiiy va sun’iy turlarga ajratiladi. Kompozit materiallar asosida yaratilgan
jihozlarning muhim afzalliklari turli muhitlarda korroziyaga chidamliligi, 
texnologiya bobida yengilligi va mustahkamligi, ishlanganda shovqinning
kamligidir. Kompozit materialarni ishlab chiqish muntazam ko‘payib, ulardan 
foydalanish sohalari kengayib bormoqda. Kompozit materiallarning xossalari
ularning to’ldiruvchi va matritsaning tarkibi va miqdoriga bog‘liq. Bu to’ldiruvchi 
material miqdorini o‘zgartirib, turli-tuman, hatto, oldindan belgilangan xossali
materiallar olish mumkin. Materialning tashqi ta’sirga chidamliligi, yuqori 
haroratda ham ishlay oladigan qurulmalarni yasashga imkon beradi.
Tabiiy kompozit materal sifatida tog‘ jinslari (granit ) ni olish mumkin 
granit asosan uch komponentlardan iborat bo’lib ular yuqori ellastiklik modulli
kvars, polevoy shpat va kichik modulli slyudadan iborat. Bugungi kunda bu 
materiallar qurilish sohasida ko’p qo’laniladi. Ma’lumki, hozirgi kunda
O‘zbekiston Respublikasga bu materiallarni aksariyati boshqa davlatlardan xarid 

---

qiladi. Hozirgi kunda ushbu mahalliy tabiiy materialni eng sifatlilarini o‘zimizda

ishlab chiqarish va tayyorlashni yo‘lga qo‘yish o‘ta muhim dolzarb masala 
bo‘lib, natijada xorijdan keltirilayotgan hom ashyoga ehtiyoj qolmaydi va chetga
chiqib ketayotgan valyuta tejab qolinadi.