O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi qo’qon davlat pedagogika instituti xamraqulov zafarjon yigitaliyevich

Topshiriq
Fohishaxona saqlayotgan xonadonga tezkor xizmat xodimlari kirib borishdi va u
yerda bo’lgan uy egasidan tashqari bir ayol va bir erkakni ko’rishdi. Ularni
tergov qilishganda, erkak bu yerga ahyon-ahyonda kelib turishini, ayol uch
kundan beri shu yerdaligini aytdi. Uy egasi bularning ikkalasi er-xotin bo’lsa
kerak deb o’ylabman degan javobni berdi.
- Uch shaxsning har biriga qanday chora ko’riladi?

---

101 
bajaradi. Bunga sudning huquqi sifatida qarash to’g’ri bo’ladi.
Pushaymonlik tufayli jazodan ozod qilishda ham sud shunday huquqqa ega 
bo’ladi. Aybdorning o’z qilmishidan pushaymon bo’lishi javobgarlikni 
yengillashtiruvchi holat sifatida qaraladi, lekin jinoyatchini jazodan ozod qilmaydi. 
JKning 71-moddasi mazkur holatni jazodan ozod qilish asoslarini bayon etadi.
Moddada belgilangan me’yorga ko’ra, aybdor shaxs ijtimoiy xavfi katta 
bo’lmagan yoki uncha og’ir bo’lmagan jinoyatni birinchi marta sodir etgan bo’lishi 
hamda JKning 55-moddasi “a” va “b” bandlarida nazarda tutilgan ishlarni amalga 
oshirishi kerak. Bu aybiga iqror bo’lib murojaat qilishi, chin ko’ngildan 
pushaymon bo’lish, jinoyatni ochishga faol yordam berishi hamda yetkazilgan 
zararni o’z ixtiyori bilan bartaraf etishi lozimdir. Sud tomonidan aybdorni jazodan 
ozod qilish uchun ushbu asoslarning barchasi amalga oshirilgan bo’lishi kerak.
Aybdorning birinchi marta jinoyat sodir etganligi, ushbu jinoyat ijtimoiy 
xavfi katta bo’lmagan yoki uncha og’ir bo’lmagan jinoyatlar toifasiga kirishi 
zaruriy belgi bo’lib, busiz jinoyatchini jazodan ozod qilish mumkin emas. Gap 
shundaki, aybdor shaxsning ilgari jinoyat sodir etganligi, unga jazo berilganligi, 
sudlanganligi faktlari 71-moddada nazarda tutilgan jazodan ozod qilishning 
qo’llanilishi uchun yo’l qo’yib bermaydi.
Aybini bo’yniga olish o’z xohishi bilan sodir etilgan jinoyat haqida huquq-
tartibot organlariga og’zaki, yozma yoki elektron tarzda murojaat qilishda, 
tafsilotlarni bayon qilib berishda tashabbusning uning o’zidan chiqqanligi 
belgilovchi ahamiyatga ega omillar bo’ladi.
Chin ko’ngildan pushaymonlik o’z tashabbusi bilan jinoyat ishi ochilishiga 
yordam berganligi, yetkazilgan jismoniy, mulkiy, ma’naviy zararni ixtiyoriy 
ravishda qoplashi va boshqa harakatlarda namoyon bo’ladi. 
Jinoyatlar har doim yakka bajaruvchi tomonidan amalga oshirilmasdan, 
ishtirokchilikda yuz berishi ham muqarrardir. Bunday hollarda ishtirokchilikda 
harakat qilgan shaxs yuqoridagi holatlar asosida o’z qilmishidan amalda 
pushaymon ekanligini ko’rsatishi lozim.
Agar shaxs jinoyatning oldini olish, jinoyatlarni ochish, tashkilotchi va 

---

102 
qolgan ishtirokchilarni aniqlashda yordam berib, o’zi og’ir va o’ta og’ir jinoyatda 
qatnashmagan bo’lsa, sud uni jazodan ozod qilish masalasini ko’rib chiqadi. 
Jinoyatning oldini olish jinoiy oqibat kelib chiqishiga yo’l qo’ymaslikka qaratilgan 
harakatdan iborat bo’ladi. Jinoyatni ochish sud va tergov organlariga dalillarni 
yig’ish va baholashda yordamlashishda namoyon bo’ladi.