O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi qarshi davlat universiteti

Kataloglar daraxti Har bir diskda bir nechta kataloglar mavjud bo'lib, ular bosh katologlar deb ataladi. 
Bosh  katoloklarning  ichki  ya'ni  tobe  katoloklari  ham  bo'lishi  mumkin.  Ichki  katoloklarga  kirish  va  uning 
mundarijasini ko'rish uchun bosh katolokning ham nomi ko'rsatilishi kerak. 
Formatlash. Xotiraviy disklarni formatlash deb, yangi yoki oldin ishlatilgan disk sirtlarida keraklicha yo'l 
va  sektorlarni  qayta  hosil  qilish,  hamda  yaroqsiz  joylarni  aniqlab,  to'g`irilashga  aytiladi.  Formatlash 
jarayonida oldingi yozilgan barcha yozuvlarning buzilishi, ba'zi hollarda qayta tiklab bo'lmaydigan darajada 
tozalanishi  kuzatiladi.  Formatlash  nihoyasiga  etmasa,  diskning  «0»  chi  sektori  zararlangan  bo'ladi  va  u 
yaroqsiz  holdagi  disk  deyiladi.  Bunday  disklardan  foydalanishning  imkoniyati  yo'q.  Hozirda  bir  nechta 
formatlovchi dasturlar mavjud: Format.com, Fformat.exe va hokazo.  
Format.com buyruђining umumiy ko'rinishi quyidagicha bo'ladi: 
Format.com :   /(rejimlar).  
Bu erda Format - formatlovchi dasturning  nomi, formatlanuvchi disk nomi sifatida a:, b: yoki s: lardan 
biri ishlatiladi. Rejimni ko'rsatishda «/»  belgisi yoziladi. Quyida ba'zi bir rejimlarning ma'nosini keltiramiz: 

---

 
67 
/A - avtomatik holatda, uzluksiz formatlash; 
/S - diskka DOS fayllarini yozib formatlash; 
/V - sistemali fayllarga joy ajratib formatlash; 
/Q - tez formatlash.  
Diskni sistemali holda formatlashimiz uchun /s rejimi yoziladi. 
Format.com A: /S - ko'rinish disketani sistemali holda formatlab, bir nechta sistemali (command.com, 
msdos.sys,  io.sys)  fayllarni  avtomatik  ravishda  ko'chiradi.  Kompyuter  elektr  tarmoђiga  qo'shilganda 
sistemali diskni diskovodga o'rnatsak, diskdan command.com fayli tezkor xotiraga ko'chiriladi va MSDOS 
operasion sistemasini ishga tushiriladi. Bu jarayon kompyuter ishlamay qolganda mutaxassislar tomonidan 
vinchesterni ko'zdan kechirish uchun ruxsat etiladi.  
Formatlash  jarayonida  diskdagi  barcha  ma'lumotlar  o'chirilib  ketadi.  Shuning  uchun  kerakli  barcha 
ma'lumotlarni boshqa diskka ko'chirish zarur! 
Odatda katalog deb bir nechta fayl va kataloglarni o'zida ro'yxatga olishi va ularga himoya vazifasingi 
bajaruvchi tushunchaga aytiladi. Katalog diskda maxsus kodlarga ega bo'lgan jadval sifatida qarash mumkin. 
Diskda  dastlab  ildiz  katalog  so'ngra  esa  1-sath  kataloglari  undan  so'ng 2-sath kataloglari  va  hokazo 
kataloglar ichma-ich joylashgan singari bo'ladi. Ildiz katalogning joylashgan joyi 0-sath deb ataladi. Bu esa 
kataloglar daraxtini hosil qiladi. Diskda faqat ildiz katalog fayl singari joylashmaydi, qolgan kataloglar esa 
fayl  singari  joylashgan  va  nomlangan  bo'ladi.  Kataloglar  hajmga  ega  bo'lmaydi,  ular  o'zida  joylashgan 
fayllarning hajmlari yiђindisini yaxlit hajm sifatida ko'rsatish xususiyatiga ega bo'ladi. Kataloglar ham fayllar 
singari nomlanib, faqat ularda kengaytma ishlatilmaydi.  
Kataloglar daraxti har bir diskda bir nechta kataloglar mavjud bo'lib, ular bosh katologlar deb ataladi. 
Bosh  katologlarning  ichki  ya'ni  tobe  katologlari  ham  bo'lishi  mumkin.  Ichki  katologlarga  kirish  va  uning 
mundarijasini ko'rish uchun bosh katologning ham nomi ko'rsatilishi kerak.