O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi qarshi muhandislik-iqtisodiyot instituti

Cho‘kindi jinslarning sementi. Donalar va sement orasidagi munosabatlar 

ham,  sementning  o‘zi  ham  bir  qator  teksturalarning  vujudga  kelishiga  sabab 

bo‘ladi. Donalar va sement orasidagi nisbatga qarab quyidagi asosiy sementatsiya 

turlari ajratiladi (Shvetsov, 1958): bazal, tutashish yoki kontaktli, g‘ovakli sement, 

to‘ldiruvchi sement va korrozion sement. 

Tarkibi  bo‘yicha  sement  karbonatli,  sulfatli,  kremniyli,  temirli  va  gilli 

bo‘ladi. 

Cho‘kindi jinslarning turlari 

 

Alyumosilikatli  (bo‘lakli)  cho‘kindi  jinslar.  Alyumosilikatli  jinslar 

bo‘shoq yoki semetlangan bo‘lishi mumkin. 

Bo‘shoq 

jinslarga 

dumaloqlangan 

yoki 

qirrali 

bo‘laklarning 

to‘planishidan hosil bo‘lgan turlari kiradi.  

Sementlangan  bo‘lakli  jinslar  bo‘shoq  jinslarning  turli  kimyoviy 

moddalar  yordamida  birikishi  tufayli  hosil  bo‘ladi.  Kremnezyomli  sement 

(ikkilamchi  kvars,  opal,  xalsedon)  eng  mustahkam,  temirli  sement  (limonit) 

mustahkam,  karbonatli  (kalsit)  va  sulfatli  (gips)  mustahkamligi  past  va  gilli 

sement nomustahkam bo‘ladi.  

Alyumosilikatli  jinslarga  xarsang  va  g‘o‘lakli  konglomeratlar, 

brekchiyalar, gravelitlar, qumtoshlar va alevrolitlar kiradi.