O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta‘lim vazirligi qarshi muhandislik iqtisodiyot instituti falsafa kafedrasi


vujudga kelgan   axloqiy ta‘limotlar



Download 0,7 Mb.
Pdf ko'rish
bet20/49
Sana17.01.2021
Hajmi0,7 Mb.
#55858
1   ...   16   17   18   19   20   21   22   23   ...   49
Bog'liq
etika

                      vujudga kelgan   axloqiy ta‘limotlar. 

 

O’rta  asr  Yevropa  falsafasi,  axloqshunosligida  asosiy  e‘tibor  xristian  dini,  cherkovga  bo’lgan 



munosabat  bilan  harakterlanadi.  Axloqshunoslik  oldida  nasroniylik  ta‘limotini  ratsional  tarzda 

umumlashtirish  vazifasi  turadi.  Cherkov  talabi  –  Xudo  olamning  yaratuvchisi,  unga  jon  baxsh  etadigan 

mohiyatdir, deb tushntiriladi.  

Inson gunohkor zot, u faqat Xudo yordamidagina gunohlardan qutulishi mumkin. (Iso – insonning 

Xudo bilan birlashuviga faqat u orqali amalga oshuvi mumkin).  

O’rta asrlar Ovrupa axloqshunosligining yirik vakillari Avreliy Avgustin – ilohiy Avgustin bo’lib, 

(354-430  Shim.Afrika)  u  xristian  ilohiyotchisi,  filosof,  patriastikaning  nufuzli  vakilidir.  O’zining 

“Tazarru”  hamda  “Ezgulik”,  “ixtiyor  erkinligi  haqida»  degan  asarlarida  patriastitikani  himoya  qiladi. 

Uning axloqshunosligida asosiy  e‘tibor dinga,  ayniqsa xristian dinga qaratiladi.  «Diniy  e‘tiqodsiz bilim 

yo’q,  haqiqat  yo’q»,  degan  printsipiga  bo’ysunib,  Xudo  barcha  go’zalliklar  manbai  va  eng  oliy 

go’zallikdir, degan aqidani ilgari suradi.                   

Xudoning  irodasi ezgulik, ne‘mat, yagona oliy ne‘mat. Hamma narsa, Xudodan bo’lgani uchun – 

ezgu,  nimaiki  bor  ekan,  hammasi  ezgu:  borliq  –  qadriyatlarning  tartibli  bosqichlaridan  iborat.  Borliq 

ichidagi  eng muhim  farq Xudo bilan olam, Yaratgan bilan  yaratilishi  orasidagi farqdir,  yagona shu farq 

axloqning  asosi  hisoblanadi.  Ikki  xil  munosabatni  farqlamoq  kerak,  lazzat  va  foydaga  intilish  kerak. 

lazzat  –  faqat  birgina  Xudodan  qolgan  hamma  narsalar  foydalanish  obe`ktidir.  Xudo  insonni  –  Odam 

Atoni  erkin,  gunoh  qilmaslik  imkoniyatiga  ega  zot  qilib  yaratdi.  U  ixtiyor  erkinligining  yo’nalishini 

belgilab beradi. Xudo ko’rsatmalaridan chekinish gunohdir.  

Italiyalik  axloqshunos  Nikkolo  Makiavelli  (1469-1527).  Uning  «Hukmdor»  (1513)  asarida 

saxiylik,  tejamkorlik,  shafqat  va  shafqatsizlik,  muhabbat  va  nafrat  kabi  tushunchalari  haqida  batafsil 

to’xtaladi. Hukmdorlarining shafqatsizlarcha olib borayotgan faoliyatini, siyosatini tahlil qilib beradi. U 

hukmdor  o’z  fuqarolarining  ko’proq  mehr-muhabbat  emas,  qurquvga  erishishi  keraqligini  aytadi. 

Makivelli «Hukmdor» risolasining XVIII bobida: «Shuni bilish kerakki, dushmanga qarshi ikki yo’l bilan 

kurashish  mumkin:  biri  –  qonun  yo’li,  ikkinchisi  –  kuch  ishlatish.  Birinchisi  –  insonga,  ikkinchisi-

yirtqichga  xos.  Ammo  birinchisi  yetarli  natija  bermaganligi  uchun  ko’pincha  ikkinchi  yo’lga  murojaat 

qilishga  to’g’ri  keladi.  Bundan  chiqadigan  xulosa  shuki,  hukmdor  ham,  inson  ham  yirtqich  tabiatini 

o’zida mujassam etmog’i kerak». 

Yirtqichlar  orasida  hukmdor  ikki  narsaga  o’xshash  uchun  harakat  qilmogi  zarur:  bularning  biri-

arslon, ikkinchisi-tulki…» 

Makiavellining  Ona  Vatan  Italiyani  ozod  va  birlashgan  holda  kurashishni  istaydi.  Yangi  davlat 

hukmdori talabchan va qattiqqul bo’lishi kerak, yangi milliy davlat tuzish uchun, hukmdor axloqini tahlil 

qilib,  uning  nimalarga  e‘tibor  berishi  keraqligini  ko’rsatadi.  Bunday  ijobiy  fikrlar  Italiyada  shakllanib 

kelayotgan burjua davlatiga zarurligini ko’rsatdi.  

Makiavelli  ozodlik,  ozod  Italiya,  ozod  jamiyat,  shaxs  erkinligi,  faoliyat  erkinligi  kabi 

tushunchalarini falsafiy-axloqshunoslikda fan nuqtai-nazardan tushuntiradi. U davlat rahbarining axloqiy 

fazilatlari nimalardan iborat bo’lishi keraqligini ko’rsatdi.  




 

21 


O’rta  asrlar  Ovrupa  axloqshunosligida  Fransiyalik  Mishel  Eykem  De  Monten  ning  axloqiy 

qarashlari  mavjud.  Montenning  tanqidiy-naturalistik  falsafasi  ijtimoiy-axloqiy  xarakterga  ega  ekanligi 

bilan  ajralib  turadi.  Uning  e’tirof  etishicha,  inson  hayotdan  lazzat  olishni,  yashashnio’rganmogi  lozim. 

«Hayot  o’z  mohiyatiga  ko’ra  nf  ezgulik,  na  yovuzlikdan  iborat,u  ham  ezgulik,  ham  ovuzlikning 

makonidir».

1

 



Mishel  Monten har bir kishi hayotda ma’lum axloqiy qoidalarga  amal qilishi, tabiat  bilan uzviy 

aloqadorlikda yashashi, aql-zakovat hukmiga bo’ so’nishi zarur ekanligini ta’kidlaydi. 

 

 

 




Download 0,7 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   16   17   18   19   20   21   22   23   ...   49




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish