O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta‘lim vazirligi qarshi muhandislik iqtisodiyot instituti «Atrof muhit himoyasi va ekologiya» kafedrasi


Gipoteza - nazariya.  Geoid-geo



Download 0,59 Mb.
Pdf ko'rish
bet40/87
Sana07.12.2020
Hajmi0,59 Mb.
#53067
1   ...   36   37   38   39   40   41   42   43   ...   87
Bog'liq
geologiya 1-qism. umumiy geologiya

Gipoteza - nazariya. 

Geoid-geo - yer, id 

– o’xshash degan ma‘noni anglatadi. 

Gravimetrik usul - yer fizikasining 

ma‘lum qismini ya‘ni, planeta 

yuzasidan va atrof muhitda gravitatsion maydon hamda uning 

elementlari taqsimotini aniqlash. 



Geodezik usul 

– er yuzining shakli va kattaligini aniqlab, 

qog’ozda reja, xarita va kesim holida tavsiflash. 



Geofizik usul 

er po’stidagi tog’ jinslarining fizik xususiyatlarin 

aniqlash. 



Gidrosfera 

er kurrasining suv qobig’i.  

Granit  qatlam  -  yer 

po’stlog’ida  juda  yupqa  qatlamda 

uchraydigan magmatik tog’ jinslari

Geliotermik  mintaqa 

–  harorat  doimiy  bo’lgan  va  Quyosh 

57 

84 



  

Harakatdan  to’xtagan  sel  oqimlari  ko’p  hollarda  suv  o’zanini 

yopib qo’yadi. Suv oqimi esa yangi o’zan bo’ylab oqadi. Sel oqimining 

ta‘siridan  qirg’oqlarini,  o’zanini  o’zgartiradi  va  ko’p  hollarda  xalq 

xo’jaligiga  katta  zarar  yetkazadi.  Sel  ta‘siridan  ko’priklar  to’g’onlar, 

gidroelektrostantsiyalar,  irrigatsion  inshootlar,  temir  yo’llar  va  h.  k. 

buziladi. 

Sel  massasining  shakllanishi  odatda  uzoq  muddat  va  bir  necha 

yillar davom etadi. 

Strukturali  sel  oqimlari  gil,  mergel,  slanets  va  lyossimon  gilli 

tuproqlardan tashkil topgan va nurash natijasida ko’p miqdorda mayda 

zarrali mahsulot to’planadigan soy va daryo vodiylarida paydo bo’ladi. 

Bu  mahsulot  uzoq  muddat  maydalab  yog’adigan  yomg’irdan 

to’yinadi,  shishadi  va  gil  emulsiyasini  hosil  qiladi.  Tusatdan  jala 

yog’ishi bilan loy emulsiyasi tik, o’simliklar bilan mustahkamlanmagan 

yuza bo’ylab juda katta tezlik bilan harakat qiladi va o’z yo’lida yangi 

nurash mahsulotlari, ayrim hollarda esa yirik xarsangtoshlar bilan boyib 

boradi.  Quyuq  massa  tarkibida  yirik  xarsangtoshlar  muallaq  holda 

joylashadi  va  shu  massa  bilan  birga  tartibsiz  harakat  qiladi. 

Xarsangtoshlarning  urilishi  natijasida  gumburlash  sodir  bo’ladi.  Agar 

hodisa  surilish,  ag’darilish,  to’qilmalar  mavjud  bo’lgan  yerlarda  sodir 

bo’lsa sellar yanada halokatli tusda bo’ladi. 

Markaziy  Osiyoda  yuzlab  xavfli  sel  sodir  bo’ladigan  havzalar 

mavjud.  Bu  havzalarga  Turkiston,  Kurama,  Chotqol,  Farg’ona,  Oloy, 

Darvoza,  Zarafshon, Hisor va boshqa tog’ etaklaridan oqib chiqadigan 

daryolarning havzalari kiradi. 

Sel  oqimlari  xalq  xo’jaligiga  katta  zarar  keltirganliklari  sababli, 

ularning  oldini  olish  uchun  turli  agromeliorativ  va  injenerlik  tadbirlari 

qo’llaniladi.  Tog’  yonbag’rilariga  daraxtlar  o’tqaziladi,  ularning 

nishabliklari  kamaytiriladi  yoki  injenerlik  inshootlari  (sel  omborlari, 

to’siqlari) qo’riladi. 


Download 0,59 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   36   37   38   39   40   41   42   43   ...   87




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish