O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta‘lim vazirligi qarshi muhandislik iqtisodiyot instituti «Atrof muhit himoyasi va ekologiya» kafedrasi

 

 2-jadval 

Metamorfik tog’ jinslari to’g’risida asosiy ma‘lumotlar 

 

Birlamchi 

(ilk) jinslar 

Metamorfik 

jinslar 

Tekstura 

 

Mineral tarkibi 

 

Ohaktoshlar 

 

Marmar 

 

Yaxlit 

 

Kaltsit va boshqa 

mineral birikmalari 

Gilli jinslar 

 

Argillitlar, 

gilli 

slanetslar 

Slanetssimon 

 

Gilli minerallar, kvarts, 

seritsit, xlorit va 

boshqalar 

 

 

Fillitlar 

 

Yupqa 

qatlamli 

slanetslar 

Kvarts, seritsit va 

boshqalar 

 

 

 

Slyudali 

slanetslar 

-«- 

 

Slyuda, kvarts va 

boshqalar 

 

 

Grafit-

slyudali 

slanetslar 

-«- 

 

Grafit, muskovit, 

biotit, kvarts 

 

Cho’kindi jinslar 

Qumlar va 

qumtoshlar 

Kvartsitlar, 

kvartsitli 

slanetslar 

Yaxlit 

Kvarts, tog’  shpati, 

slyuda va boshqalar 

 

 

Slanetssimon 

Kvarts, gilli birikmalar 

Gilli va 

qumli jinslar 

Gneys 

Yo’l-yo’l 

kuzoynaksimo

n 

Kvarts, tog’  shpatlari, 

slyuda, dala aldamchisi 

Magmatik jinslar 

Nordon, 

o’rta va 

qisman 

asosli jinslar 

Gneys 

Yo’l-yo’l 

kuzoynaksimo

n 

Kvarts, dala shpatlari, 

slyuda, dala aldamchisi 

Asosli va 

o’ta asosli 

jinslar 

Xloritli, 

talkli, 

zmeevikli 

slanetslar va 

boshqalar 

Slanetssimon 

Xlorit va uning 

aralashmalari, talk va 

uning aralashmalari, 

serpentinit, xromit, 

magnetit va boshqalar 

 

NAZORAT UCHUN SAVOLLAR 

1.  Tabiiy xavfli jarayonlar deb nimaga aytiladi? 

2. 

Tabiiy  xavfli  jarayonlar  sodir  bo’lish  muddatiga  ko’ra  qanday 

turlarda bo’ladi? 

3.  Energiya  manbaiga  qarab  tabiiy  xavfli  jarayonlar  qanday  turlarga 

bo’linadi? 

4. 

Tashqi tabiiy xavfli jarayonlar qaerda va qanday sodir bo’ladi? 

5.  Ichki tabiiy xavfli jarayonlarga nimalar kiradi? 

6. 

Ichki tabiiy xavfli jarayonlarga qanday o’zgarishlar kiradi? 

7.  Magmatizm deb nimaga aytiladi? 

8.  Magmatizmning qanday turlari mavjud? 

9.  Batolitlar va shtoklar deb nimaga aytiladi? 

10.  Vulqon deb nimaga aytiladi? 

11.  Vulqonlar otilganda uning tarkibidan nimalar ajralib chiqadi? 

12.  Vulqon kuli deb nimaga aytiladi? 

13.  Lava  deb  nimaga  aytiladi  va  uning  tarkibida  qanday  elementlar 

uchraydi? 

14.  Tektonik  harakatlar  deb  nimaga  aytiladi  va  qanday  turlarga 

bo’linadi? 

15.  Geosinklinal deb nimaga aytiladi? 

16.  Tektonik  harakatlarning  qanday  turlari  mavjud,  ularga  tushuncha 

bering? 

17.  Qatlamlarning  antiklinal  va  sinklinal  burma  shakllari 

to’g’risida 

tushuncha bering? 

18. 

Uzilmali buzilishlar qanday ko’rinishlarda bo’ladi? 

19.  Zilzila deb nimaga aytiladi? 

20.  Zilzilaning epitsentri va gipotsentri deganda nimani tushunasiz? 

21.  Zilzilalarning qanday turlari mavjud, ularga tushuncha bering? 

22.  Zilzilalar o

datda qanday ko’rinishlarda namoyon bo’ladi?  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

37 

48 

---

  

 

Kvartsitlar  -  kvarts  qumi  va  qumtoshlaridan  hosil 

bo’ladi. 

Ularning  zichlanishi  va  qayta  kristallanishi  quyma  (yaxlit)  bir 

mineralli jinsning paydo bo’lishiga olib keladi. 

Marmarlar ohaktoshlarning yuqori 

haroratda o’zgarishi natijasida 

hosil 

bo’ladi. 

Tarkibi  bo’yicha  marmarlar  bir  mineralli  jins  bo’lib,  kaltsitning 

zarralaridan tashkil topadi. 

Ayrim marmarlarda ozgina miqdorda kvarts, amfibol, piroksen va 

dala shpatining aralashmalari bo’lishi mumkin. 

Gneyslar  hosil 

bo’lishi  uchun  cho’kindi  va  magmatik  jinslar 

birlamchi mahsulot bo’lib xizmat qiladi. 

CHo’kindi jinslar uchun metamorfizatsiyaning eng yuqori darajasi 

paragneys  jinsi,  magmatik  jinslar  uchun 

– ortog’neys jinsi hisoblanadi. 

Paragneyslar  šумтошларнинг  metamorfizatsiyasidan,  ortog’neyslar  – 

granitlarning metamorfizatsiyasidan hosil 

bo’ladi.