O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta‘lim vazirligi qarshi muhandislik-iqtisodiyot instituti “Neft va gaz” fakulteti

Neftni qayta ishlash
– neft tarkibidagi birikmalarni qaynash temperaturasiga qarab 
fraksiyalarga ajratish. Sanoatda neftni qayta ishlash orqali benzin, ligroin, kerosin, 
reaktiv va dizel yoqilg‘i, mazut va qozonxona yoqilg‘ilari olinadi. Ajralgan fraksiyalar 
va neftni qayta ishlashdagi qoldiqlardan bevosita foydalanish yoki neftni qayta ishlash 
jarayonida kreking, piroliz, reforming olishda xom ashyo sifatida ishlatish mumkin.
Neftning qatlamdagi tavsifi
– neft qovushqoqligi, gaz bilan tuyinish bosimi va hajm 
koeffitsiyentlaridan iborat.
Neft quduqlariga kislotali ishlov berish
– quduqdagi mustahkamlovchi quvur 
so`zgichi orqali yoki quvur tushirilmagan tubidagi karbonatli jinslarga kislotali ishlov 
berish qatlamning neft o‘tkazuvchanligini va shu bilan quduq samaradorligini oshirish. 
Neft quduqlariga kislotali ishlov berishda 10-15 % li xlorid kislotadan foydalaniladi. 
Neft quduqlariga kislotali ishlov berishda issiqlik va kislotali usullar qo‘llaniladi. 

---

522 
Kislotaning ta’sir etishini sekinlatish uchun unga organiq ingibitorlar: furfurol, furfurol-
spirt va shu kabilar qo‘shiladi.
Neftning fraksion tarkibi
- neft va neft mahsulotlarini haydash (distillyatsiya qilish) da 
ajraladigan fraksiyalar nisbatini ifodalaydigan ko‘rsatgich. Fraksiya miqdori va ularning 
qaynash temperaturasi chegaralari neftni haydash maqsadi va usullariga bog‘liq. N.f.t. 
laboratoriya sharoitida ham aniqlanadi, unda LAFS, SIATIM va boshqa asboblardan 
foydalaniladi.
Neft hosil bo‘lishi
– bu muammo XVII asrdan boshlab to shu bugungacha to‘liq 
yechilmagan. Neft hosil bo‘lishi to‘g‘risida juda ko‘p farazlar mavjud: ularni uchga: 
organiq, noorganiq va mikstgenetik guruhlarga bo‘lish mumkin. Neftning organiq yo`l 
bilan hosil bo‘lishi to‘g‘risidagi farazlarga ko‘ra, neft biosferadagi tirik moddalarni qayta 
o‘zgarishidan hosil bo‘lgan mahsulot hisoblanadi. Neftni noorganiq yo`l bilan hosil 
bo‘lishi to‘g‘risidagi farazlarga ko‘ra, yer mantiyasi yoki pustidagi, fazodagi oddiy 
uglevodorod birikmalarining va dastlabki oddiy moddalarning – C, H
2
, CO, CO
2
, CH
4
, 
H
2
O va boshqa murakkab sintezidan neft hosil bo‘ladi.
Neft emulsiyasi
– ikkita bir-birida erimaydigan suyuqliklardan iborat dispers sistema. 
Ulardan biri ikkinchisi bilan juda kichik (o‘lchami 0,1-0,01 mkm bo‘lgan) tomchi 
(globul) ko`rinishida aralashadi. Neft-gaz geologiyasida minerallashgan suvlardagi N.e. 
mayin (10 mkm dan kichik) bo‘lib, neft hosil qiluvchi jinslardan suyuq 
uglevodorodlarning birlamchi kuchish shakli deb karash lozim. Bundan tashqari, suvdagi 
N.e. va neftdagi suvlar neft qatlamiga suv bostirishda, ayniqsa ishqorli suvlar haydalgada 
hosil bo‘ladi. 
Oktan soni
– karbyurator yonilgisi sifati (detanatsion turg‘unligi)ning shartli o‘lchov 
birligi. O.s. son jihatidan (hajmi bo‘yicha) 2, 2,4 foiz trimetilpentan (izooktan)ni geptan 
b-n aralashmasiga teng. Detonatsiya turg‘unligi bo‘yicha standart sharoitlarida 
sinalayotgan yoqilg‘iga ekvivalentdir. Yuqori O.s.da kuchli tarmoqlangan alkanlar, 
alkenlar va arenlar bo‘ladi. 
Oltingugurt (S) – Mendileyev davriy jadvali VI guruhidagi kimyoviy element. 
Litosferada O-ning o‘rtacha miqdori 4,7
.
10
-2
%, erish temperaturasi 112,85 
o
S. Tabiatda 
sariq, qo‘ng‘ir, qizildan qora ranggacha bo‘lgan turi ko‘p. Oltingugurt organiq 
moddalarning qayta o‘zgarish jarayonida sulfat tiklovchi bakteriyalar ta’siridan hosil 
bo‘ladi.