O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta‘lim vazirligi qarshi muhandislik-iqtisodiyot instituti “Neft va gaz” fakulteti

 
Xulosa
Dаtchiklаrdаn chiquvchi signаl chаstоtаli signаlgа аylаntirilаdi, mаgnitli lentаdа 
ikki yo’lli mаgnit kаllаgidа vа оlinuvchi kаssetаli lentа tоrtmаli mexаnizmdа ikkilаmchi 
bоshqаruv blоki mаvjud bo’lib, belgilаngаn chuqurlikdа аvtоmаtik rаvishdа yozib 
оluvchi qurilmаni ishgа qo’shаdi vа ikki prоgrаmmа bo’yichа dаtchiklаrdаn 
mа’lumоtlаr so’rаb оlinаdi: birinchi minutdа 5 mаrtа ikkinchi mаrtа 10 mаrtа. O’lchаsh 
nаtijаlаri lentаli tоrtmаli mexаnizmlаr yordаmidа yer usti pаneligа kuchаytirilgаn 
tezlikdа ishlаb berаdi, nаtijаdа ishlаb chiqаrish vаqtini 30 dаqiqаgа qisqаrtirаdi.
 
Nazorat savollari. 
1.
 
Quduq аsbоblаri blоkining аgregаt mаjmuаsi haqida ayting? 
2.
 
Distansiyali asboblar haqida ayting? 
 
XXXII-QATLAMLARNI NEFT, GAZ BERA OLUVCHANLIGINI 
OSHIRISH 
 
REJA: 
32.1. Neft, gaz beraoluvchanlik oshirish usullarining klassifikatsiyasi 
32.2. Turli rejimlarda neft, gaz beraoluvchanlik va ularni oshirish muammolari 
32.3. Neft beraoluvchanlikka suyuqlikning olinish darajasi ( sur’ati ) ning ta’siri. 

32.4. Neft beraoluvchanlikka quduqlarning to‘ri zichligini ta’siri 

Tayanch iboralar:
neft, sirt faol modda, balans zahira, qoldiq neft
 
 
Foydalanilgan adabiyotlar: 
 
1. T.R.Yuldashev, X.Q. Eshkabilov. “Neft va gaz konlari mashina va 
mexanizmlari” Qarshi.: Qashqadaryo kо‘zgusi OAV nashriyoti. –Darslik-2015 yil. 

---

274 
2. T.R.Yuldashev. “Neft va gaz konlari mashina va jihozlari” Qarshi.: Uslubiy 
qо‘llanma. Qarshi -2015 yil 
32.1. Neft, gaz beraoluvchanlik oshirish usullarining klassifikatsiyasi 
«Neft beraoluvchanlik» tushunchasi, uyumdan olinishi mumkin bo‘lgan neft 
miqdorining yigindisi bo`lib, u har xil ko`rinish – ya’ni qismlardan tashkil topgan 
bo`ladi, chunonchi; 
Tabiiy sharoitda uyumning ishlatilishi natijasida erishilgan neft beraoluvchanlik 
miqdori. 
Uyumga tashkaridan sun’iy ravishda ta’sir kilinganligi natijasida erishilgan neft
beraoluvchanlik;
bu ko‘rsatkich uz navbatida: 
a) qatlamga suv xaydash usuli bilan; 
b) qatlamga gaz yoki xavo xaydash usuli bilan; 
v) qatlamga issiqlik manbalari (qizdirilgan bug`, issiq suv va x.k.) xaydash usuli bilan; 
g) qatlamga sirt faol moddalar, kislota ishqor mitsillyar eritma va x.k. xaydash usuli 
bilan erishishimiz mumkin; 
d) Qatlam ichidagi neftning bir qismini yondirish usuli bilan 
e) quduq tubiga ta’sir qilish bilan (kislota xaydash, gidroyorish, elektr isitkichlar bilan 
ta’sir v ax.k) erishilishi mumkin. 
Neft olishni ko`paytirish usullari bilan neft beraoluvchanlikni oshirishga erishish 
mumkin bo`ladi. Uyum qatlamning tabiiy ish tarzi bo`yicha ishlatilganda erishiladigan 
neft beraoluvchanlik adabiyotlarda aksariyat «birlamchi neft beraoluvchanlik» deb 
ataladi. 
Uyumni ishlatish jarayonida unga dastlabki vaqtlardan suv xaydash usuli 
qo`llanilsa va shu tariqa uyum ishlatilishi oxirigacha olib borilsa bu xollarda erishilgan 
neft beraoluvchanlik «birlamchi va ikkilamchi usullar bilan erishilgan» deb 
xisoblanadi. Agar qatlamga suv xaydash qazib chiqarish davrining o`rtalaridan 
boshlansa, unda suv xaydash jarayoni boshlanguncha erishilgan neft beraoluvchanlik 
birlamchi, suv xaydash jarayoni boshlangandan keyingisi «ikkilamchi neft
beraoluvchanlik» deb xisoblanadi. 
Uyumni ishlatish jarayonida aksariyat quduqlar maxsulotini oshirish uchun 
qilingan har bir ta`sir etish jarayoni ma’lum miqdorda neft beraoluvchanlikni oshiradi. 
Bu ishlar qatlam(uyum) bo`yicha bir gurux quduqlarda galma – galdan amalga oshirilib, 
neft chiqarish ishlariga ko`mak beradi, quduqlar maxsulot miqdorini, ya`ni, neft
beraoluvchanlikni oshiradi. Bu usullar adabiyotlarda aksariyat «neft beraoluvchanlikni 
oshirishning uchlamchi usullari» deb nomlangan. 
Shunday qilib, qatlam (uyumning) neft beruvchanligi undagi balans 
zaxiralarining bir qismi bo`lib, balans zaxiralari qatlamdan olinishi mumkin bo‘lgan 
(birlamchi, ikkilamchi va uchlamchi usullarning qo`llanishi natijasidan olinishi mumkin 
bo‘lgan neftlarning yigindisi sifatida) neft miqdori hamda qatlamda (uyum) qoldiq 
sifatida qolgan neft miqdorining yig`indisidan iborat bo`ladi, ya’ni