O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta‘lim vazirligi qarshi davlat univirsiteti mehnat ta’limi kafedrasi

Suyak singanda ko‘rsatiladigan birinchi tibbiy yordam 

Suyak  singan  paytda  birinchi  tibbiy  yordam  ko‘rsatishning  eng  asosiy  sharti  shikastlangan 

odamning  hayotini  saqlab  qolishga  doir  amal-usullarni  tezkorlik  bilan  bajarish;  qon  tomirlardan  qon 

oqishini to‘xtatish; travmatik shokning oldini olish; jarohatga steril bog‘lam qo‘yish va nihoyat, tabeldagi 

yoki  qo‘l  ostida  bo‘lgan  barcha  vositalardan  oqilona  foydalanib,  singan  suyakni  taxtakach-lash  ya’ni 

immobilizatsiya qilishdir. 

Immobilizatsiyadan  ko‘zlangan  asosiy  maqsad  -  singan  joydagi  suyaklarni  o‘rnidan  siljitmaslik, 

qimirlamaydigan  qilishdir.  Bunday  holatda  og‘riqlar  kamayadi,  travmatik  shokning  oldi  olinadi.  Suyak 

singanda o‘sha joy yaqinidagi ikkita bo‘g‘im (singan joyning yuqori va pastidagi) ni maxsus shinalar yoki 

qo‘l  ostida  mavjud  bo‘lgan  vositalar  yordamida  taxtakachlab  qo‘yish  shart.  Shundan  keyingina 

shikastlangan odamni behavotir bir joydan ikkinchi joyga siljitish, ko‘chirish mumkin bo‘ladi. 

Buni  hayotda  transport  immobilizatsiyasi  deb  ataladi.  Transport  shinalarining  asosiy  turlari: 

shotisimon  va  to‘rsimon  qilib  ishlangan  metall  shinalar;  faneradan  ishlangan  shinalar,  Diterexs-ning 

yog‘ochdan tayyorlangan maxsus shinasi. 

Shotisimon  va  to‘rsimon  shinalardan  foydalanganda  ularning  kerakli  uzunlikdagi  bir  nechtasi 

tanlab  olinadi  va  tananing  qaysi  qismiga  qo‘yilishiga  qarab  shakli  moslanadi  (shikastlangan  tomon-dan 

emas,  tananing  sog‘lom  tomonidan  andoza  olinadi)  va  nihoyat,  kiyim-bosh  ustidan  qo‘l  yoki  oyoqqa 

bog‘lab  qo‘yiladi.  Fanera  shinalar  yengil,  har  xil  kattalikda  bo‘lganidan  ularga  ma’lum  bir  shakl  berib 

bo‘lmaydi.  Shuning  uchun  ham  ularning  ostiga  paxta  qo‘yilib,  qo‘l  yoki  oyoqqa  bint,  doka  bilan 

bog‘lanadi. 

Immobilizatsiya  uchun  fanera  bo‘laklari,  tayoqchalar,  yupqa  taxtalar,  qattiq  karton  qog‘oz, 

shuningdek,  turli  uy-ro‘zg‘or  buyum-lari,  singan  joyni  qimirlatmaslikka  yaraydigan  boshqa  narsalardan 

ham keng foydalanish mumkin. Shunday qilish zarurki, biror jarohatga bog‘lam qo‘yib, uni bog‘lash va 

immobilizatsiya  qilish  jarayonida  sinish  suyak  bo‘laklarining  o‘rnidan  siljib  qolishi  hamda  yopiq 

holatdagi siniqning ochiq siniqqa aylanishiga yo‘l qo‘ymaslik kerak. 

Qaysi suyak qay tariqa singan bo‘lmasin ularni maxsus shinalar yoki qo‘l ostidagi mavjud vositalar 

bilan  immobilizatsiya  qilish  oqibatida  tananing  shikastlangan  qismlari  transportda  tashish  vaqtida 

fiziologik jihatdan qulay holatda bo‘lsin va zarracha ozor chekmasin. 

Boshni  lat  yeyishi  natijasida  miya  chayqalishi  bosh  suyagi-ning  sinishi  kabi  baxtsiz  hodislar 

kuzatiladi. Miya chayqalishi hollarida ko‘pincha bosh og‘rig‘i, nafas siqilishi va ko‘ngil aynashi holatlari 

ham  uchraydi.  Bosh  suyakning  singanini  quloqlar  va  og‘izdan  qon  ketishi  orqali  bilish  mumkin.  Bu 

hollarda jabrlanuvchi  hushsiz  holatda  bo‘ladi.  Shifokorning  kelishiga  qadar lat yegan  joyga  muz  qo‘yib 

sovuq holatda ushlash kerak (18-rasm).