О‘zbekiston respublikasi oliy va о‘rta maxsus ta’lim vazirligi qarshi muhandislik iqtisodiyоt instituti

 
Magniy va uni ishlab chiqarish usullari.
Texnikada foydalaniladigan metal-larning 
ichida plastligi, yengilligi bilan ajralib turadi. Uning suyuqlanish harorati 651
o
C, zichligi 1,74 
g

sm
3
bo‟lib, cho‟zilishdagi mustahkamlik chegarasi 170-210 MPa, qattiqligi (brinell bo‟yicha) 
150 MPa. Toza magniy kislorod bilan shiddatli birikadi. Uning Al, Mn, Zn li qotishmalaridan 
sanoatda keng foydalaniladi.
Tabiatda magniy ko‟pincha minerallar tarkibida uchraydi. 
Asosiy magniy rudalariga qo‟yidagi birikmalar kiradi. 
1.
Magnizet.
Bu mineral magniy karbonat (MgCO
2
) dan iborat bo‟lib, uning tarkibda 
28,8% Mg, qolgani esa Si, Fe, Al, Ca oksidlari bo‟ladi. Magnezit konlarri Ural va boshqa 
joylarda bor.
2.
Dolomit. 
Bu mineral (MgCO
4 

CaCO
3 
) tarkibli qo‟sh karbonat bo‟lib, uning 
tarkibida 13,5% Mg bo‟ladi. Bundan tashqari kvars, kalsit, gips va boshqa qo‟shimchalar ham 
uchraydi. Dolomitning yirik konlari Ural, Ukraina va boshqa joylarda bor.
3.
Karnallit.
Bu mineral magniy va kaliyning suvli xloridi (MgCl
2

KCl

6H
2
O) bo‟lib, 
uning tarkibida 8,8% Mg va boshqa qo‟shimchalar bo‟ladi.
4.
Bishofit.
Bu mineral magniyning suvli xloridi (MgCl
2

6H
2
O) bo‟lib, uning tarkibida 
12% gacha Mg bo‟ladi. Bu birikmalarda ham turli qo‟shimchalar uchraydi. U asosan, dengiz va 
ko‟l suvlarida bo‟ladi.
Magniyni bu birikmalardan ajratib olish uchun dastavval ular 750-850
0
C haroratda qizdirilib 
boyitilad 
MgCO
3
=MgO+CO
2
MgCO
3

CaCO
3
=MgO+CaO+2CO
2
. 
Keyin esa bu konsentrat devorlari shamot g‟ishtidan terilgan elektr pechda uglerod ishtirokida 
800-900 
0
S haroratgacha qizdirib, xlor bilan ishlanadi;
MgO+C+Cl
2
=MgCl
2
+CO; MgO+CO+Cl
2
=MgCl
2
+CO
2
. 
Olingan MgCl
2 
kovshga chiqarilib maxsus vannada elektroliz qilinadi.