O‘zbekiston respublikasi oliy va о‘rta maxsus ta’lim vazirligi qarshi davlat universiteti

 
1. 2. Qovushqoqlik 
Qovushqoqlik
mahsulotlarining o‘quvchanligi, surkaluvchanligini ifodalaydi. Bu 
ko‘rsatkichlar mahsulotlar oqishida ularning bir bo‘lagi ikkinchi bo‘lagiga ( bir 
molekulasining ikkinchi molekulasiga) nisbatan siljishida hosil bo‘ladigan ichki qarshiliklar 
mahsulotlarining molekula massasi va haroratiga bog‘liq bo‘ladi. Qovushqoqlik ichki 
ishqalanish kooefsiyenti (a) yoki qovushqoqlik deb ham yuritiladi. Uning birligi S tizimida 
Paskalsekund (Pa S) da ifodalanadi. 
Kinematik qovushqoqolik (v)- bu dinamik qovushqoqolikning tegishli haroratdagi 
suyuqlik va gazning zichligiga bo‘lgan nisbati. Kinematik qovushqoqlikning S tizimidagi 
o‘lchov birligi. 
μ/
p-
1m
2
/s 
 
1. 3. Portlovchanlik 

---

8 
Neft mahsulotlari bug‘lari va gazlar havo bilan qo‘shilib aralashma hosil qiladi. 
Aralashma tarkibida nahsulot bug‘i yoki gazning miqdori (hajm birligida yoki foizda) 
ma’lum qiymatga etganda aralashma olov yoki uchqun ta’sirida portlaydi. 
Masalan havo aralashma taribida benzin bug‘ining miqdori 1,1÷6 foiz bo‘lganda 
aralashma olov tas’irida portlaydi. 
Aralashmadagi 1,1, foiz benzin bug‘ining quyi 6 foiz esa yuqori portlash 
chegarasini bildiradi. Benzin bug‘ining miqdori 6 foizdan oshganda aralashma
portlamay yonadi. 
Metan gazning havo bilan aralashmasi tarkibidagi miqdori 5÷15 foiz oralig‘ida
bo‘lganda aralashma ochiq olov ta’sirida portlaydi. Bu yerda ham 5 foiz quyi 15 foiz 
yuqori portlash chegarasini ko‘rsatadi. Aralashmada metanning miqdori 5 foizdan kam
no‘lganda aralashma yonmaydi ham, portlamaydi ham. Metan miqori 15 foizdan
oshganda aralashma portlamaydi yonadi. Umuman olganda, har bir modda havo bilan
portlovchan aralashma hosil qiladi. Aralashmadagi modda bu g‘ining portlash miqdori 
(chegarasi) uning tabiatga bog‘liq bo‘ladi.