О‘zbekiston respublikasi oliy va о‘rta maxsus ta’lim vazirligi qarshi davlat universiteti о‘zbek tili о‘qitishning amaliy metodikasi

Tovush va fonema 
1-topshiriq. 
Tushib, bilan, tilim, sira, qiliq, qiziq so’zlaridagi “i” unlisining 
talaffuzini sharhlang. 
Namuna:
tushib so’zida birinchi bo’g’indagi “u” unlisining ta‘sirida “u” kabi 
talaffuz qilinadi. Bilan, tilim, sira so’zlarida bilinar bilinmas holda talaffuz etiladi. Qiliq va 
qiziq so’zlarida “q” undoshining ta‘sirida “o’” unlisiga yaqin talaffuz etiladi. Bular “i” 
unlisining nutq jarayonidagi ko’rinishlaridir. Bu so’zlarning hammasida takrorlanib keluvchi bir 
jihat mavjud, ya‘ni “i” unlisi tor, lablanmagan unlidir. 
2-topshiriq
. 
Tosh-tush, tosh-tol; bot-tot, bot-but; qol-qil, qol-qot juftliklarida so’z 
ma‘nolarini farqlashda qatnashayotgan fonemalarni aniqlang va sharhlang. 
Namuna:
tosh-tush so’zlarida ma‘no farqlashda ishtirok etayotgan fonemalar “o” va 
“u” fonemalaridir. Tosh-tol so’zlarida esa “sh” va “l” undosh fonemalari bu vazifani 
bajargan. 
3-topshiriq. 
Jadvalda berilgan so’zlarni namuna asosida tahlil eting. 
 
So’zlar 
Tovush 
soni 
Harf 
soni 
Unli 
tovush 
Jarangli 
undosh 
Jarangsiz 
undosh 
Bo’ғin 
soni 
Urg’uli 
bo’g’in 
paxtakor 
8 
8 
2 
1 
4 
3 
-kor 
ma‘rifat 
saodat 
ta‘rif 
mutaxassis
muqaddas 
Yozuv 
5 
5 
2 
3 
2 
-zuv