O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi qarshi muhandislik-iqtisodiyot instituti neft va gaz fakulteti

Gazdan suyuqliklarni ajratish 
jihozlari
1 – qavurg‘ali nasadka; 2 – 
lyuk; 
3 – sathni rostlaydigan shtuser; 4 – sathni 
ko‘rsatuvchi shtuser; 
5 – drenaj; 6 – gazni kirishi; 
7 – glikolning chiqishi; 
8 – glikolning kirishi; 9 – gazning 
chiqishi 
Gazdan suyuqliklarni ajratish jihozlari
1–glikolning chiqshi; 2–bug‘lantirgich-dan 
glikolning chiqishi; 3–harorat qarshiligini 
o‘lchash uchun shtuser; 4–glikolni 
bug‘lantirgichdan chiqishi; 5–drenaj; 6–glikolning 
chitqishi; 7–sug‘orishga suyuqlikning kirishi; 8–
suv bug‘ining chiqishi; 9–lyuk. 

---

31 
Ajratuvchi seksiyali
– shartli holda birlamchi va ikkilamchi turlarga ajratishi 
mumkin. 
Birlamchi 
seksiya gazning tarkibidan asosiy yirik suyuqlikning dispers 
massasini ajratadi. Uning ish samaradorligini oshirish uchun kirishdagi quvurcha 
tangensial holda joylpashtiriladi. Bunda gaz oqimi to‘g‘ri kiritilganda oqimning 
oldiga sachratuvchi (tarqatuvchi) to‘siq o‘rnatiladi. Oqimning tangensial kirib 
kelishida suyuqlik gazdan markazdan qochma kuch ta’sirida ajraladi va to‘g‘ri 
oqim yo‘nalishini o‘zgartiradi.
Ikkilamchi ajratish yoki cho‘kma seksiya
– suyuqlikni o‘rtacha despers 
qismini ajratishga mo‘ljallangan. Ajratishning ososiy prinsipi gazning kichik 
tezligida gravitatsiali cho‘ktirishga asoslangan. Gravitatsiyali cho‘ktirishda asosiy 
talab oqimni turbulentligini kamaytirish uchun ajratgichlarning ba’zi bir 
konstruksiyasida .oqimni to‘g‘rilovchi maxsus moslamalar o‘rnatiladi.
Koagulyatsiya seksiyasi (tuman ekstratori
) - cho‘ktiruvchi seksiyalarga 
cho‘kmagan juda kichik suyuqlik tomchilarni ushlab qolish uchun xizmat qiladi. 
Mayda tomchilarni koagulyatsiyalash va ushlab qolishda har xil turdagi jalyuzli 
nasadkalardan foydalaniladi. Ularda ajratadigan muhit bilan katta kontakt yuzasi 
hosil qilinadi va inersion kuchdan foydalaniladi. Kichik o‘lchamdagi tomchilar
(diametri 100 mkm.dan kichik) jalyuz nasadkasi yordamida olib chiqib ketiladi va 
simli to‘rlardan tashkil topgan kapillyarli tuman ekskatorida ushlab qolinadi.
Yig‘ma seksiya
– ajratilgan suyuqliklarni to‘plash va chiqarib ketish uchun 
xizmat qiladi. U yetarli kattalikdagi hajmga ega bo‘ladi va qulay joylashtirilishi, 
ajratgich to‘xtovsiz oqimda normal ishlashi hamda ajratilgan suyuqlik gazning 
oqimiga ta’sir qilmasligi kerak. Tomchilarni koagulyatsiya jarayoni nobarqaror 
bo‘lib, uning barqarorlashishi uchun aniq vaqt talab qilinadi. Tomchilarning 
o‘lchami 10
-5
sm.gacha bo‘lganda 
Broun 
harakatiga ega bo‘ladi, undan yuqorida 
esa – turbulent oqim bo‘ladi. Ma’lumki, gazning zichligi suvning zichligidan juda 
ham kichik bo‘lganligi uchun gaz oqimining turbulentligida tomchilarning 
o‘lchami 10
-4
sm.dan katta bo‘lganda inersion kuchlar katta ta’sir ko‘rsatadi va 
tomchilarning mustahkamlanishi asosan turbulentli koogulyatsiya natijasida 
boradi. Tomchilarning o‘sishi turbulent pulsatsiya ta’sirida parchalanguncha 

---

32 
davom etadi. Shu paytdan boshlab gazning oqimida tomchilarni yiriklashishi va 
parchalanish muvozanati o‘rnatiladi. 
Gaz suyuqlik tizimida oqim mustahkamligining umumiy nazariyasidan 
ma’lumki, suyuqlik tomchisi pardali oqim sirtidan uzilganda az va suyuqlikning 
tezligini maksimal qiymati gorizontal quvurlar orqali birgalikda harakatlanganda 
sodir bo‘ladi. Yuqoridagi fikrlardan shuni xulosa qilish mumkinki, eng yaxshi gaz 
suyuqlik ajratgich – gorizontal quvurning bir qismi bo‘lib, mualloq tomchini 
pardali holatga o‘tkazishini ta’minlashda uning kirish qismiga maxsus qurilma 
o‘rnatiladi. Bunday qurilmalarga har xil turdagi buralmalar, qanotchalar, shneklar 
va boshqalar kiradi.