O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi qarshi muhandislik-iqtisodiyot instituti neft va gaz fakulteti

Gazdan suyuqliklarni ajratish 

jihozlari

 1 – qavurg‘ali nasadka; 2 – 

lyuk; 

3 – sathni rostlaydigan shtuser; 4 – sathni 

ko‘rsatuvchi shtuser; 

5 – drenaj; 6 – gazni kirishi; 

7 – glikolning chiqishi; 

8 – glikolning kirishi;  9 – gazning 

chiqishi 

Gazdan suyuqliklarni ajratish jihozlari

 

1–glikolning chiqshi; 2–bug‘lantirgich-dan 

glikolning chiqishi; 3–harorat qarshiligini 

o‘lchash uchun shtuser; 4–glikolni 

bug‘lantirgichdan chiqishi; 5–drenaj; 6–glikolning 

chitqishi; 7–sug‘orishga suyuqlikning kirishi; 8–

suv bug‘ining chiqishi; 9–lyuk. 

---

31 

 

 

Ajratuvchi seksiyali

 – shartli  holda birlamchi va ikkilamchi turlarga ajratishi 

mumkin. 

Birlamchi 

seksiya  gazning  tarkibidan  asosiy  yirik  suyuqlikning  dispers 

massasini  ajratadi.  Uning  ish  samaradorligini  oshirish  uchun  kirishdagi  quvurcha 

tangensial  holda  joylpashtiriladi.  Bunda  gaz  oqimi  to‘g‘ri  kiritilganda  oqimning 

oldiga  sachratuvchi  (tarqatuvchi)  to‘siq  o‘rnatiladi.  Oqimning  tangensial  kirib 

kelishida  suyuqlik  gazdan  markazdan  qochma  kuch  ta’sirida  ajraladi  va  to‘g‘ri 

oqim yo‘nalishini o‘zgartiradi.  

Ikkilamchi  ajratish  yoki  cho‘kma  seksiya

  –  suyuqlikni  o‘rtacha  despers 

qismini  ajratishga  mo‘ljallangan.    Ajratishning  ososiy  prinsipi  gazning  kichik 

tezligida gravitatsiali cho‘ktirishga asoslangan.  Gravitatsiyali cho‘ktirishda asosiy 

talab  oqimni  turbulentligini  kamaytirish  uchun  ajratgichlarning  ba’zi  bir 

konstruksiyasida .oqimni to‘g‘rilovchi maxsus moslamalar o‘rnatiladi.  

Koagulyatsiya  seksiyasi    (tuman  ekstratori

)    -  cho‘ktiruvchi  seksiyalarga 

cho‘kmagan  juda  kichik  suyuqlik  tomchilarni  ushlab  qolish  uchun  xizmat  qiladi. 

Mayda  tomchilarni  koagulyatsiyalash  va  ushlab  qolishda  har  xil  turdagi    jalyuzli 

nasadkalardan  foydalaniladi.  Ularda  ajratadigan  muhit  bilan  katta  kontakt  yuzasi 

hosil  qilinadi  va  inersion  kuchdan  foydalaniladi.    Kichik  o‘lchamdagi  tomchilar  

(diametri 100 mkm.dan kichik) jalyuz nasadkasi yordamida olib chiqib ketiladi va 

simli to‘rlardan tashkil topgan kapillyarli  tuman ekskatorida ushlab qolinadi.  

Yig‘ma seksiya

  –  ajratilgan  suyuqliklarni  to‘plash  va  chiqarib  ketish  uchun 

xizmat  qiladi.   U  yetarli  kattalikdagi hajmga  ega  bo‘ladi  va qulay  joylashtirilishi, 

ajratgich  to‘xtovsiz  oqimda  normal  ishlashi  hamda  ajratilgan  suyuqlik  gazning 

oqimiga  ta’sir  qilmasligi  kerak.    Tomchilarni  koagulyatsiya  jarayoni  nobarqaror 

bo‘lib,  uning  barqarorlashishi  uchun  aniq  vaqt  talab  qilinadi.  Tomchilarning 

o‘lchami 10

-5   

sm.gacha  bo‘lganda 

Broun 

harakatiga ega bo‘ladi, undan yuqorida 

esa – turbulent oqim bo‘ladi.  Ma’lumki, gazning zichligi suvning zichligidan juda 

ham  kichik  bo‘lganligi  uchun  gaz  oqimining  turbulentligida  tomchilarning 

o‘lchami  10

-4

  sm.dan  katta  bo‘lganda  inersion  kuchlar  katta  ta’sir  ko‘rsatadi  va 

tomchilarning  mustahkamlanishi  asosan  turbulentli  koogulyatsiya  natijasida 

boradi.    Tomchilarning  o‘sishi  turbulent  pulsatsiya  ta’sirida  parchalanguncha 

---

32 

 

davom  etadi.  Shu  paytdan  boshlab  gazning  oqimida  tomchilarni  yiriklashishi  va 

parchalanish muvozanati o‘rnatiladi. 

Gaz  suyuqlik  tizimida  oqim  mustahkamligining  umumiy    nazariyasidan 

ma’lumki,  suyuqlik  tomchisi  pardali  oqim  sirtidan  uzilganda  az  va  suyuqlikning 

tezligini  maksimal  qiymati  gorizontal  quvurlar  orqali  birgalikda  harakatlanganda 

sodir bo‘ladi. Yuqoridagi fikrlardan shuni xulosa qilish mumkinki, eng yaxshi gaz 

suyuqlik  ajratgich  –  gorizontal  quvurning  bir  qismi  bo‘lib,  mualloq  tomchini 

pardali  holatga  o‘tkazishini  ta’minlashda  uning  kirish  qismiga  maxsus  qurilma 

o‘rnatiladi. Bunday qurilmalarga har  xil turdagi buralmalar, qanotchalar, shneklar 

va boshqalar kiradi.