O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi qarshi davlat universiteti

Energiyaning  saqlanish  va  aylanish  qonuni. 

Saqlanish  qonunlari  materiyaning  va  uning 

harakatining paydo bo‘lmasligi hamda yo‘qolmasligi haqidagi tabiatning umumiy qonunini aks ettiradi. 

Agar  energiyaning  sifat  xususiyati-uning  bir  turdan  boshqa  turga  aylana  olishi  ham  ta’kidlab  o‘tilsa, 

energiyaning  saqlanish    qonuni    umumiy  tabiiy-ilmiy  mazmun  kasb  etadi.  Bu  qonunning    miqdor  va 

sifat  tomonlari o‘zaro  aloqador, ajralmasdir. 

Termodinamikaning  ikkinchi  qonuni  haqida

.  Takomillashgan  fizika  dasturda  bu  qonunni 

o‘rganish ko‘zda tutilmaydi. Biroq, doimiy ravishda ishlovchi dvigatel uchun nafaqat isitkichning, balki 

sovitkichning ham lozimligining asoslanishi termodinamikaning ikkinchi qonuni ta’riflaridan biriga olib 

keladi:  “Siklik  ravishda  ishlovchi  issiqlik    mashinasida  isitkichdan  olingan  hamma  issiqlik  miqdorini 

mexanik  ishga  aylantirib  bo‘lmaydi”.  Tabiatning  eng  muhim  qonunlaridan  birining  ta’rifi  yangi 

tushunchalar kiritishni talab qilmaydi.  

Ichki  energiyadan    ifodalanishning  qanday    usullari  bor?  Bu  masala  o‘quvchilarga  oldiga 

qo‘yilishi kerak. Buni hal qilish uchun eng avvalo o‘quvchilarga bir jismning ichki energiyasini kamay-

tirish va boshqa jismga uzatishning ikki usuli-issiqlik uzatilishi va ish  mavjud ekanligini eslatish lozim 

bo‘ladi.  Issiqlik  uzatilishi  yo‘li  bilan  ichki  energiyaning  o‘zgarishiga  o‘quvchilarning  o‘zlari  misollar 

keltirishlari  mumkin:  dazmol  soviy  borar  ekan,  atrofidagi  narsalar  isiy  boradi:  sovuq  suyuqlikka 

botirilgan qaynoq jism soviydi, uning ichki energiyasi ortadi.