O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi qarshi muhandislik iqtisodiyot instituti t. R. Yuldashev, J. T. Nurmatov

3.16-rasm. X-tipidagi bir bosqichli markazdan qochma nasos. 

a – umumiy kо‗rinishi; b- bir tomonlama toresli zichlama va rianti; d- yumshoq salnikli 

variant. 1- oqizib chiqaruvchi tiqin; 2- suruvchi qopqoq; 3-7- almashtiriluvchi zichlagich 

halqalar; 4- ishchi g‗ildirak; 5- nasos qobig‗i; 6-ishchi g‗ildirakni mahkamlash uchun gayka; 

8-ikki tomonlama yonbosh zichlama qobig‗i; 9- ikki tomonlama toresli zichlama  paketi; 

10-valning himoyalovchi vtulkasi; 11-zichlama qopqog‗i; 12-tо‗xtatgich; 13-podshipnik 

qopqog‗i; 14- kronshteyn; 15-nasos vali; 16-yumshoq tiqinli salnik qobig‗i; 17-himoyalovchi 

vtulka; 18- salnik xalqasi; 19- salnikli tiqin; 20-bosuvchi vtulka; 21-gilza. 

 

Bosimli shtuserga esa tayanch ustunidagi nasos qobig‗ini о‗rnini almashtirish 

yо‗li  bilan  har  ikki  tomondan  bosimli  truboprovodning  joylashishiga  qarab, 

---

 

112 

gorizontal  yoki  ver-tikal  holatni  berish  mumkin.  Ishchi  g‗ildirak  quyma  yoki 

payvandlash yо‗li bilan bajariladi va valga gayka yordamida mahkamlanadi. Ishchi 

g‗ildirak  soni  nasos  bosqichlari  soniga  teng.  G‗ildirak  tutashuvining  qobiq  va 

qopqoq bilan zichlangan joylarida almashtiruvchi zichlovchi halqalar о‗rnatilgan. 

Val  zichlanishning  kо‗p  uchraydigan  turi  -  yumshoq  tiqinli  salnikli  turidir. 

Zichlama  konstruksiyasi  qobiqdan,  nasos  valida  о‗rnatilgan  himoyalovchi 

vtulkadan, salnik halqasidan, bosuvchi qopqoq va yumshoq tiqin halqasidan iborat. 

Ikki  yoqlama  yonbosh  zichlama  qismi  zichlama  qobig‗i  val  vtulkasiga  montaj 

qilingan  xususiy  yonbosh  zichlamasi  (normallashgan),  zichlama  qopqog‗idan 

iborat. Normallashgan ikki tomonlama yonbosh zichlamaning faqat о‗ng yarmidan 

foydalaniladigan bir yoqlama yonbosh zichlama qurilmasi ham shunga о‗xshash. 

3.17-rasmda  nometall  silfonli  bir  yoqlama  yonbosh  zichlama  qismi 

kо‗rsatilgan. U zichlama qobig‗i, vtulkada о‗rnatilgan aylanuvchi halqa va nometall 

silfonda  qopqoq  yordamida  mahkamlangan  qо‗zg‗almas  halqadan  iborat. 

Aylanuvchan  va  qо‗zg‗almas  halqalarning  bir  biriga  doimiy  siqilishi  prujina 

vositasida  amalga  oshiriladi.  Nasos  elektr  yuritkich  bilan  mо‗rt  mufta  orqali 

bog‗langan va u bilan birga umumiy poydevor plitasiga о‗rnatiladi. 

XM  turdagi  monoblok  nasos  umumiy  yо‗nalishli  nasoslardan  ixchamligi 

bilan  farq  qiladi.  Bunga  ishchi  g‗ildirak  elektrodvigatel  valiga  mahkamlangan 

uzaytirgichga  о‗tirgizilganligi,  qobiq  esa  birlashtiruvchi  fonus  vositasida 

elektrodvigatel qobig‗i yon qismiga mahkamlanganligi tufayli erishiladi. 

Mahsulotning  atrof-muhitga  sizib  chiqishiga  yо‗l  qо‗ymagan  hollarda  ichki 

salniklari yо‗qligi bilan ajralib turadigan germetik elektr nasoslar qо‗llaniladi. Bu 

nasoslarning  podshipniklari  va  elektryuritgichlarning  ichki  bо‗shlig‗ini  sovitish 

nasosning bosimli zonasidan haydalayotgan suyuqlik bilan amalga oshiriladi. 

Neft  mahsulotlarini  tortib  chiqarish  uchun  normallashtirilgan  markazdan  qochma 

neft  nasoslari  qо‗llaniladi.  Bu  nasoslarning  asosiy  massasi  valyutali  nasoslar 

toifasiga  kiradi,  ya‘ni  ularning  seksiyadan  chiqqandagi  spiral  chetlatish  valyuta 

egrisi  bо‗yicha  chizilgan.  Vertikal  tekisliklar  bо‗yicha  seksiya  ajratgich 

konstruksiyasiga ega bо‗lgan (masalan, KVN-55x180) ba‘zi kо‗p seksiyali maxsus 

---

 

113 

nasoslar bundan mustasno. Valyuta nasoslarining seksion nasoslardan foydali farqi 

shundaki, о‗qlar kuchi muvozanati oddiy, ta‘mirlash oson, f.i.k. yuqori va h. Neft 

nasoslari  shuningdek,  markalarining  shartli  belgilari  bilan  ham  farq  qiladi,  ularni 

asl ma‘nosini ochish ushbu nasosning xarakteristikasini belgilash imkonini beradi. 

Quyidagi  barcha  markazdan  qochma  nasoslar  uchun  umumiy  bо‗lgan  montaj  va 

ta‘mirlash koidaliri beriladi.