O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi qarshi muhandislik iqtisodiyot instituti t. R. Yuldashev, J. T. Nurmatov

17.6-rasm. TVM mexanizatsiyalashgan quvur tashigich

. 

AО‗Q  (avtomatik  о‗lchov  qurilmalariga)  xizmat  kо‗rsatish  agregati  guruhli 

о‗lchov  qurilmalariga  va  siquv  nasos  stansiyasiga  hamda  boshqa  shunga  о‗xshash  

texnologik qurilmalarga texnik xizmat kо‗rsatishga mо‗ljallangan.  

 

17.2.Konlarda qо„llaniladigan kо„targichlar va kо„taruvchi mashinalar 

 

Kо‗targich-mexanik  chig‗ir,  traktorga,  avtomobilga  yoki  ramaning  о‗ziga 

alohida  montaj  qilinadi.  Birinchi  holatda  yuritma-chig‗irga  tortish  kuchi  traktorning 

dvigatelidan,  avtomobilidan  beriladi.  Qolgan  holatlarda  esa  mustaqil  holatda  ichki 

yonuv dvigatelidan yoki elektr dvigatelidan beriladi.  

Agregat-kо‗targichdan  farq  qiladi,  kо‗tarish  va  tushirish  jarayonlarini  amalga 

oshirish uchun minora va mexanizmlar bilan jihozlanadi. ―AzINmash-43P‖, ―APT-8‖, 

AzINmash-43A‖,  Bakinets-3M‖,    A50U,  UPT,  ―AzINmash-37‖  traktorga  о‗rnatilgan 

kо‗targichlar  kо‗proq  qо‗llaniladi.  AzINmash-43P  traktoriga  о‗rnatilgan  kо‗targich-

kо‗taruvchi  inshoot  bilan  jihozlangan  bо‗lganda  quduqlarda  yer  osti  ta‘mirlash 

ishlarini 

amalga 

oshirishda 

qо‗llaniladi.  Kо‗targich  о‗zi  harakatlanadigan 

mexanizatsiyalashtirilgan  chig‗irdan  iborat,  T-100MZBGS  yoki  T-100MZ 

botqoqliklarga moslashtirilgan zanjirli traktorga montaj qilingan.  

Kо‗targichning 

bajaruvchi  mexanizmlarini  harakatga  keltirish-elektr  pnevmatik  usulda  amalga 

oshiriladi. Chig‗irni tо‗xtatishni boshqarish– mexanik qо‗ldastakli, pichoqli pnevmatik 

holda  amalga  oshiriladi,  qolgan  barcha  mexanizmlarni  boshqarish-mexanik  holda 

amalga  oshiriladi.  Kо‗targichning  pnevmo  (damlash)  tizimini  havo  bilan  ta‘minlash 

dvigatelning  kapotini  tagiga  avtomobil  kompressori  о‗rnatilgan  va  dvigatel 

shamollatgichning  shkividan  yuritma  harakatini  oladi.  Agregatning  massasi-18,2  t, 

quduqlarga  xizmat  qilish  chuqurligi  1500  m.dan  6400  m.gacha  (NKQning 

---

 

473 

diametrining  о‗lchami  114  mm.dan  48  mm.gacha).  LPT  kо‗taruvchi  chig‗ir  16.7-

rasmda keltirilgan. 

Bu  kо‗targichning  montaj  qilish  bazasi  sifatida  T130M3  zanjirli  traktor 

hisoblanadi va chuqurligi 2500 m.gacha bо‗lgan quduqlarni ta‘mirlashni ta‘minlaydi.  

 

Kо‗taruvchi  chig‗irning  ososiy  tugunlariga  quyidagilar  kiradi:  transmissiya, 

elektr  pnevmatik  chig‗ir;  pnevmatik  boshqaruv  pulti;  rotorning  yuritmasi,  tirgakli 

domkratlar va xavfsizlikni ta‘minlaydigan g‗altak. 

 

 

 

Bir barabanli chig„ir 

 

Chig‗ir  blokining  hamma  tugunlari  va  mexanizmlariga:  yig‗ma  baraban  vali, 

transmissiya  vali,  tormozlash  tizimi,  xrapovik  qurilmasi,  tal  blokini  kо‗tarishini 

chegaralagich,  kojux  va  chegaralagichlar  qutili  kо‗rinishdagi  yaxlit  payvandli 

staninaga yig‗ilgan. Barabanni ishga qо‗shish tormoz shaybasini ichiga о‗rnatilgan va 

barabanga  mahkamlangan  friksion  mufta  orqali  amalga  oshiriladi.  Baraban  valining 

о‗ng  uchiga  shpilkali  xavfsizligini  ta‘minlaydigan  g‗altak  о‗rnatilgan,  chap  uchiga-

rotorni  harakatga  keltiriladigan  zanjirli  halqa  о‗rnatilgan.  Quvurlar  birikmasi  yoki 

shtangani  uzoq vaqt ushlab turish uchun chig‗irga xrapovik qurilmasi о‗rnatilgan.