O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi qarshi muhandislik iqtisodiyot instituti t. R. Yuldashev, J. T. Nurmatov

16.4-jadval 

Asosiy texnik tavsiflari 

 

№  Parametrlari 

ZK 

ZK-56 

1 

Damlovchi  tizimdagi  havoning 

bosimi, MPa 

0,6 

0,6 

2 

Yuk kо‗tarish, m 

80 

56 

3 

Ushlanib  turuvchi  quvurlarning 

shartli diametrlari, mm 

48, 60, 73, 89, 102, 114 

48, 60, 73, 89 

     

Quvur va boshqa jihozlarni olib chiqishda, kо‗pincha katta og‗irlikdagi ishlarni 

bajarishga  tо‗g‗ri  keladi.  Shuning  uchun  uzilishga  katta  qarshilik  kо‗rsatadigan  qalin 

devorli quvurlardan (diametri 2

7/8‖

 –73mm) foydalaniladi. 

Eng  qiyin  kapital  ta‘mirlash,  tuzatish  ishlariga  quyidagilar  kiradi:  pachoqlanishlarni 

tuzatish,  ishlatish  tizmasini  tashqi  tomonini  almashtirish,  uzilgan  tizmalarni  va 

hokazolarni. 

Ishlatish  tizmasini  pachoqlangan  uchastkasi  odatda  tuzatuvchi  burg‗ilar  yoki 

maxsus  tuzatmalar  yordamida  tuzatiladi,  2

7/8

  burg‗ilash  quvurlarida  quduqqa 

tushiriladi. Agar burg‗i yordamida tizmani tо‗g‗rilashni imkoniyati bо‗lmaganda unda 

pachoqlangan  uchastka  tekis  va  konussimon  frezer  yordamida  kesib  olinadi. 

Tuzatilgan uchastka sement halqasi bilan mustahkamlanadi. Buning uchun bosim bilan 

sement aralashmasi quduqqa haydaladi. 

Eng  murakkab  kapital  ta‘mirlash  ishlariga  markazdan  qochma  botma 

qurilmaning  uchib  ketishi  va  NKQni  ham  quduq  tubiga  tushishi    va  kabelda  sal‘nik 

paydo  bо‗lishi  kiradi.  Bunday  avariyalarni  bartaraf  qilishda  maxsus  ilgaklar,  quvur 

ushlagich va boshqa kо‗pgina moslamalardan foydalaniladi. 

Tutish ishlari

: Quduqlarni kapital ta‘mirlash ishlarida uzilgan quvurlarni, tushib 

ketgan  uskunalarni,  MQENlar  va  kabellar  birga  quduq  tubiga  tushib  ketganda  ularni 

tutib yuqoriga chiqarish ishlari eng murakkab jarayon hisoblanadi. 

---

 

453 

Eng  murakkab  ishlarga  quvurlarni  tutish  va  olib  chiqarish  ishlari  kiradi, nasos-

kompressor quvurlar quduqqa tushib ketganda quduq tubiga uriladi, uzunligi bо‗yicha 

egiladi va ishlatish tizmasiga tiqilib qoladi. MQEN (markazdan qochma elektro nasos) 

quduqqa tushib ketgan kabellarga tiqilib qoladi. 

Kо‗pgina avariyalarda quvurlar quduqlarning tubiga tushib ketganda, kо‗p joyi 

sinib  ketadi  va  quduqda  qatorli  holda  joylashib  qoladi.  Bundan  tashqari  nasos-

kompressor quvurlar shtangalari bilan birgalikda uzilib ketadi. 

Quduqqa  tutqich  asboblarini  tushirishdan  oldin  ishlatish  tizmasini  holatini  va 

quduqqa  tushib  ketgan  quvurlarni,  shtanga  yoki  boshqa  elementlarni  qanday 

joylashganligini aniqlanadi. 

Buning  uchun  qо‗rg‗oshinli  muhrdan  foydalaniladi.  Quvurlarning  shtangalarini 

yoki  boshqa  narsalarni  yuqori  uchidan  iz  olishda  yon  yuzali  muhrlar  qо‗llaniladi. 

Ishlatish tizmalari pachoqlanganda konussimon muhr bilan tekshiriladi. 

Tutqich asboblarga overshotlar, qо‗ng‗iroqlar, quvur tutqichlar (ichki va tashqi) 

metchiklar, ilgaklar, qarmoqlar, yorshilar, shtoporlar va boshqalar kiradi.  

Nasos-kompressor  quvurlarni  tutish  (ushlash)  uchun  har  xil  о‗lchamdagi  о‗ng 

yoki chap rez‘bali quvur tutqichlar qо‗llaniladi. Quvurli tutqichlar yordamida ichki va 

tashqi rez‘balar chiqariladi. NKQ-larni muftasini yoki boshqa jihozlarning burtgan joyi 

bо‗lganda  ularni tutishda overshotlardan foydalaniladi. 

NKQ-larni  tashqi  yuzasidan  tutish  uchun  ya‘ni  uzilgan  quvurni  tanasida  yoki 

uzilgan joyida mufta bо‗lganda qо‗ng‗iroqlar qо‗llaniladi. Tutqich ishlarida xavfsizlik 

va ishonchlilikni ta‘minlash maqsadida qalin devorli, diametri 2

7/8"

 bо‗lgan burg‗ilash 

quvurlari qо‗llaniladi.  

Quvur  tutqich  (QT)  va  shtanga  boshcha  (SHB)  tashqi  tomonidan  ushlovchi 

erkinlashmagan  sangali  tutqichlar  quduqdan  nasos-kompressor  quvurlarni,  quduq 

nasoslarini,  tub  dvigatelllarni  va  nasos  shtangalarini  avariya  paytida  ushlash  va  olib 

chiqarishni ta‘minlaydi.