O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi qarshi muhandislik iqtisodiyot instituti t. R. Yuldashev, J. T. Nurmatov

8.8. Gidravlik porshenli nasoslarning ishlash tartibi  

Gidravlik porshenli nasos qurilmasi (8.10-rasm) botma jihozlar va kuch beruvchi 

nasosdan (2) suyuqlikni tindiruvchi idishdan (1) va tozalash  kо‗targichidan (3) tashkil 

topgan. 

Botma jihozlar nasos qurilmasidan tashkil topgan bо‗ladi, gidravlik dvigatel (6) 

va nasosdan iborat, porshen shtok bilan qattiq biriktirilgan. 

---

 

261 

 Quduqlarni  gidravlik  porshenli  nasoslar  bilan  ishlatishda,  unga  ikki  qatorli 

konsentrik  holda  joylashgan  (4)  va  (5)  NKQ  lar  tushiriladi.  Diametri  62  mm  va  102 

mm, uning uchlarida egar joylashgan bо‗ladi, konusda (7) zich mahkam joylashtiriladi.  

Nasos  63  mm.li  quvurga  tushiriladi,  о‗tiradigan  egarga  suyuqlik  oqimini  siqadi,  bu 

suyuqlik yuqoridan kuch bilan haydaladi. Dvigatel va nasosning oralig‗ida joylashgan 

zolotnik qurilmasi  yordamida harakatga keltiriladi.   

Porshen  dvigatel  bilan  birgalikda, porshen  nasos  ilgarilanma  qaytma  harakatini 

tugallaydi  va  suyuqlikni  quduqdan  haydab  chiqaradi,  halqa  oralig‗i  orqali  yer  ustiga 

ishchi suyuqlik bilan birgalikda kо‗tariladi.   

Botma agregatni almashtirish NKQ-ni kо‗tarmasdan amalga oshiriladi. Agregat  

quduqdan ishchi suyuqlikni ta‘siri asosida kо‗tariladi. Bunda suyuqlik halqa fazosiga  

agregat  tagiga  haydaladi  va  uni  ushlagich  bosim  ta‘sirida  saqlab  oladi.  Gidravlik 

porshenli  nasos  yordamida  juda  chuqur  quduqlardan  (4000  metrgacha)  suyuqlikni  20 

m³/kun  davomida  kо‗tarish    mumkin.  Gidravlik  porshenli  qurilmaning  FIK=0.6  ga 

yetadi.   

Gidravlik  porshenli  qurilmaning  kamchiligi  har  bir  quduqning  atrofida  ishchi 

suyuqlik uchun hovuz va  maxsus kuch nasoslarini о‗rnatish  talab qilinadi. 

 

Gidroporshenli  nasoslar  (GPN)  ikkita  asosiy  qismdan  tashkil  topgan:  hajmiy 

turdagi  D  gidravlik  porshenli  dvigatel  (8.11-rasm)  va  dvigatel  bilan  ikki  tomonlama 

harakatli  N-porshenli  nasosning  umumiy  о‗qi  bilan  biriktirilgan.  GPN  ni  ishini 

boshqaruvchi  eng  muhim  elementi  zolotnik  qurilmasi  (3)  hisoblanadi.  Uning  ishlash 

harakati xuddi tо‗rt yurishli jо‗mrakning harakatiga uxshaydi. Zolotnikning ichki qismi 

kanallar  bilan  birgalikda  90°  ga  buriladi  va  ikki  holatni  egallaydi  (8.11  rasmda, 

uzluksiz  va  uzlukli  chiziqlar  bilan  tasvirlangan).  Bunday  harakatga  qо‗shish  (burish) 

dvigatelning shtoki yordamida avtomatik ravishda amalga oshiriladi. 

Ishchi  suyuqlik  NKQ    (1)  uzatmasi  orqali  kuch  nasosi  yordamida  yerning  usti 

qismidan  haydaladi  va  zolotnikning  joylashuv  holati  dvigatel  silindrining  D  yuqori 

bо‗shlig‗iga tushadi. Bir vaqtda dvigatelning D silindrining pastki bо‗shlig‗i zolotnik 

yordamida otma chiziq (2) bilan tutashtiriladi.  

 

---

 

262