O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi qarshi muhandislik iqtisodiyot instituti t. R. Yuldashev, J. T. Nurmatov

7.5.  Nasos yordamida ishlatiladigan quduqlarni tadqiqotlash 

Nasos quduqlarida tadqiqot, quduq ishining barqaror  rejimlarida va nobarqaror 

rejimlarida  amalga  oshiriladi.  Quduqlar  ishining  bir  ish  rejimidan  boshqa  ish  rejimga 

o‘tkazish elektr dvigatelning shkivlarini almashtirish yoki polirovkali shtokning yurish  

uzunligini  o‘zgartirish  orqali  amalga  oshiriladi.  Quduqning  ishini  to‘xtatish    nasos 

qurilmasining elektr tarmoqdan ajratish orqali amalga oshiriladi.   

Neftning  debiti  har  xil  rejimda,  har  xil  guruhli  o‘lcham  qurilmalarida  (GO‘Q) 

gazli debit  difmanometrlari  va   hisoblagichlar yordamida o‘lchanadi.   

Quduqning  tubidagi  bosim  kichik  o‘lchamli  quduq  manometrlari  yordamida 

o‘lchanadi,  ya‘ni  u  ishlatilayotgan  quduqqa  quvurlar  oralig‘idagi  faza  orqali 

tushuriladi.  Nasos-  kompressor  quvurlari  mufta  uchun    ekstsentrik  teshikga  maxsus 

planshaybaga osiladi va  ikkinchi teshikdan quvurng oralig‘i masofasi orqali manometr  

tushiriladi.   

---

 

242 

  

Bu tadqiqotlar tovushli to‘lqinlarning gazli muhitda tarqalish  tezligini o‘lchash 

printsipiga  asoslangan  bo‘ldi,  quvur  oralig‘idagi  fazoda,  suyuqlik  sathidan  to‘lqin 

qaytish  tezligini  o‘lchashga  asoslanadi.  Dinamik  sath  uncha  katta  bo‘lmagan  tarnov 

orqali,  quduqqa  qirg‘ich  simda  quvur  oralig‘idagi  masofa  orqali  chig‘iriqda  

tushiriladi.   

Exolotdan  foydalanilganda  (7.15-rasm)  quduq  ustiga  tovushli  to‘lqinli  datchik 

impulsi o‘rnatiladi. Pnevmatik (1) yoki poroxli paqildoq (2) yaxshi kartonli  membrana 

bilan birgalikda o‘rnatiladi. 

 

   

Tovush to‘lqini quduqning stvoli bo‘yicha o‘tadi, sath sirti yuzasida nurlanadi va 

teskariga  qaytadi,  issiqfon  (3)  bilan  ushlanadi.  Issiqfon  W  –ko‘rinishidagi  volframli 

bo‘ladi, diametri esa 0,03mm.ga teng. 

Tovush  to‘lqini  issiqfondagi  tok  kuchini  (iplardagi  haroratni  o‘zgartirish 

evaziga)  o‘zgartiradi.  Issiqfondagi  elektrik  impuls,  lampali  kuchaytirgich  (4) 

yordamida kuchaytiriladi va bu to‘lqin elektr mexanik hosil qiluvchi peroyozuvchi (5) 

tomonidan qabul  qilinadi.  

Peroyozuvchi eng yuqori kuchlanishni diagrammaga (6) yozadi va elektrdvigatel 

(7)  bilan  harakatga  keltiriladi.  «Quduq»  ustidagi  cho‘qqidan  yuqori  «sathgacha» 

cho‘qqi oralig‘idagi masofa, tovush to‘lqinining quduq  ustidan to sathgacha va teskari 

quduq ustigacha ketgan vaqtga proportsionaldir.