O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi qarshi muhandislik iqtisodiyot instituti t. R. Yuldashev, J. T. Nurmatov

7.15-rasm.  Quduqni exometriya qilish sxemasi. 

---

 

243 

1-portlash  poqqildog‘i;  2-membrana;  3-issiqfon;  4-lampali  kuchaytirgich;  5-peroli  yozgich;    6-

diagramma;  7-elekrdvigatel; 8-reperli nurlantirgich. 

Sathning  holatini  bilish  uchun  quduqdagi  tovush  tezligini  bilish  kerak,  u  esa  

gazning  uglevodorod  tarkibi  va  quvur  oralig‘ida  fazasiga  hamda  havoning  foizdagi 

ulushiga bog‘liqdir. 

Chuqurlikdagi  aniq  tovush  tezligini  aniqlash  uchun  nasos-kompressor 

quvurlarga  reperli nurlantirgich (8) o‘rnatiladi. Reper 300-400  mm uzunlikdagi kalta 

quvur    ko‘rinishida  bo‘ladi,  nasos-kompressor  quvur  muftasining  yuqori  uchiga 

payvandlanadi. NKQ va tizma oralig‘idagi masofani bekitishda quduqdagi suyuqlikni 

sathi        60  %  yaqin  bo‘lganda  tushiriladi.  Chunki,  sathdan  tushib  qolmasligi    kerak. 

Tovush to‘lqinining repergacha o‘tish vaqti bo‘yicha, quduqda  tovushning tezligi  va u 

bo‘yicha dinamik  sathning joylashish  chuqurligi aniqlanadi.   

Quvur oralig‘i muhitida tovushning tarqalish tezligi :   

                                             

t

l





2



                                                          (7.23) 

  

bu  erda:  

l-

quduq   ustidan  repergacha bo‘lgan  masofa;                                                                

  

  

t

-tovush  to‘lqinining  quduq  ustidan  repergacha  va  teskarisiga  tarqalish  vaqti   

bo‘lib, exogramma bilan aniqlanadi. 

Quvur oralig‘idagi suyuqlik sathigacha 

din

H

 masofa qo‘yidagicha aniqlanadi.   

                                   

t

T

l

T

H

din









2



                                               (7.24) 

 

bu  erda:  T-tovush to‘lqinining sathgacha va orqaga qaytishidagi vaqt. 

Suyuqlik sathi aniqlangandan keyin, qatlam va quduq tubi bosimi hisoblash yo‘li 

bilan aniqlanadi. 

                                        





g

H

H

P

din











                                         (7.25) 

 

bu  erda:  

H-

quduqning chuqurligi; 

              

din

H

- quduq ustidan (dinamik sath) sathgacha bo‘lgan masofa; 

               ρ - suyuqlikning  zichligi; 

               g -

 erkin tushish tezlanishi.