O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi qarshi muhandislik iqtisodiyot instituti t. R. Yuldashev, J. T. Nurmatov

17.5. Siquv–nasos stansiyalarini jihozlari tarkibi va loyihalashtirish meyorlari 

Neft,  gaz  va  suvni  yig‗ish  va  tayyorlashning  yuqori  bosimli  tizimining 

boshlanishida quduqdan qazib olinadigan  mahsulotlarni yer ustidagi markaziy yig‗ish 

punktlariga  siquv-nasos  stansiyasining  yordamisiz  tashish  masalasi  kо‗rib  chiqiladi. 

---

 

482 

Amaliyotda  neft  mahsuloti  yer  ustiga  olib  chiqilgandan  keyin  qatlamdagi  bosimga 

nisbatan bosim pasayadi va bosimlar farqini о‗zgarishi sodir bо‗ladi hamda yо‗ldosh 

gazlarni  ajralib  chiqishi  hisobiga tashiladigan  mahsulotning  hajmi  kengayadi  va katta 

diametrdagi  quvur  uzatmalarni  qurish  iqtisodiy  jihatdan  maqsadga  tо‗g‗ri  kelmaydi. 

Bundan  tashqari  yer  ustida  bosim  oshirilganda  quduq  jihozlarini  ishiga  va  neft  qazib 

olishning  kо‗rsatgichiga  salbiy  ta‘sir  kо‗rsatadi.  Shuning  uchun  SNSni  (Siquv  nasos 

stansiyasi) qurish tejamkor hisoblanadi. 

Tindirgichlardan  ajralib  chiqqan  qatlam  suvi  shoxsimon  nasos  stansiyasiga 

tozalashga  uzatiladi.    SNSlarni  loyihalashtirish  talablariga  quyidagilar  kiradi:  bloklar 

zavod  sharoitida  tayyorlanadi  va  yig‗iladi;  hamma  bloklarning  gabarit  о‗lchamlari 

avtomobil yoki temir yо‗l transporti orqali tashish talablariga javob berishi kerak. 

Blokli  qurilmalar  qо‗llanilganda  tayorlash  uchun  xarajatlar  kamayadi  hamda 

minimal  vaqt  oralig‗ida  konlarda  montaj  qilinadi.  SNS  sining  asosiy  elementlariga 

texnologik  sig‗im,  bufer  sig‗imi  va  nasos  bloklari  kiradi.  Siquv–nasos  stansiyasining 

texnologik  sxemasida  SDTQ  (suvni daslabki  tashlash  qurilmasi)  sini  inshooti  mavjud 

bо‗ladi,  chunki  amaldagi  nasoslar  gazneft  aralashmasini  qayta  haydab  bera  olmaydi, 

qatlam suvlarini markaziy yig‗uv punktiga haydashning hech qanday iloji bо‗lmaydi. 

Texnologik  loyihalarni  tasdiqlangan  meyoriga  muvofiq  neft,  gaz    va  suvni  neft 

konlaridan yig‗ishning umumiy hajmi SNSga tо‗planadigan suyuqlikning hajmini ikki 

soatlik  hisobiy  meyoridan  oshmasligi  kerak.  SNS  sining  ish  unumdorligi  3000  m

3

 

miqdorida (125 m

3

/soat) belgilangan bо‗lib, texnologik sig‗imning hajmi quyidagicha 

aniqlanadi.  Bunday  kо‗rsatgichga  ega  bо‗lgan  SNS  Kruk  konida  samarali 

ishlatilmoqda. 

V = 125x2  = 250 m

3 

 

Nasos  bloki  MQQN  -38-220  (markazdan  qochma  quduq  nasosi),  VAO-82-2 

elektr dvigateli va texnologik armatura bog‗lanmasidan tashkil topgan. Nasos va elektr 

dvigateli  chana  ramasiga  qattiq  mahkamlanadi.  Nasos  bloklari  ikki  turda  bajariladi: 

oltingugurtli neft uchun ochiq turda, normal neft uchun –yopiq turda.  

---

 

483 

Bundan  tashqari  SNS  sining  tarkibiga  quyidagilar:  neftni  sifatini  hisobga 

oladigan  tezkor  tugun;  12NA-9x41  chо‗kma  nasosli  hajmi  25  m

3

  li  drenaj  sig‗imi; 

12NA-9x41  chо‗kma  nasosli  hajmi  50  m

3 

ga  ega  bо‗lgan  oqova  drenaj  sig‗imi; 

shesternali  nasos  va  dozirovka  qiladigan  nasos  reagent  xо‗jaligi;  10m

3 

hajmdagi 

deemulgator  va  korroziya  ingibitorlarini  saqlaydigan  sig‗im;  qatlam  suvlarini 

saqlaydigan  –RVS-5000  m

3

.lik  rezervuar;  200D/90  markali  nasos  va  tozalash  nasos  

stansiyasi; neftni ushlab qoladigan MQQN-38-110 nasoslari; mash‘ala tizimi va gazni 

tashlaydigan mash‘ala kiradi. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

 

484 

Хулоса 

Kо‗targich-mexanik  chig‗ir,  traktorga,  avtomobilga  yoki  ramaning  о‗ziga 

alohida  montaj  qilinadi.  Birinchi  holatda  yuritma-chig‗irga  tortish  kuchi  traktorning 

dvigatelidan,  avtomobilidan  beriladi.  Qolgan  holatlarda  esa  mustaqil  holatda  ichki 

yonuv dvigatelidan yoki elektr dvigatelidan beriladi.  Keyingi yillarda qatlamdan qazib 

olinadigan  yо‗ldosh  suvlarni  konlarda  neftni  yig‗ish  va  tayyorlash  tizimining 

boshlang‗ich  uchastkasida  neftning  tarkibidan  ajratib  olib  oldindan  tashlab  yuborish 

usullari keng qо‗llanilmoqda. Konlarda suvlanganlik oshib ketganda bu usulni qо‗llash 

iqtisodiy va ekologik jihatdan samarali hisoblanadi. Bunda neft bilan qazib olinadigan 

suvni va neftni tozalash va tayyorlash punktiga tashish uchun sarflanadigan  xarajatlar 

kamayadi  hamda  kon  kommunikatsiya  jihozlarini  xizmat  qilish  muddatidan  oldin 

korroziyalanish tufayli ishdan chiqishning oldi olinadi. Amaliyotda neft mahsuloti yer 

ustiga  olib  chiqilgandan  keyin  qatlamdagi  bosimga  nisbatan  bosim  pasayadi  va 

bosimlar  farqini  о‗zgarishi  sodir  bо‗ladi  hamda  yо‗ldosh  gazlarni  ajralib  chiqishi 

hisobiga  tashiladigan  mahsulotning  hajmi  kengayadi  va  katta  diametrdagi  quvur 

uzatmalarni qurish iqtisodiy jihatdan maqsadga tо‗g‗ri kelmaydi. Bundan tashqari yer 

ustida  bosim  oshirilganda  quduq  jihozlarini  ishiga  va  neft  qazib  olishning 

kо‗rsatgichiga salbiy ta‘sir kо‗rsatadi.