O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi qarshi davlat universiteti biotexnologiya kafedrasi

3-kompleks. 

bс

1

-kompleks 

yoki 

ubixinon:sitoxrom  с-oksireduktaza 

elektronlarning  UQ  dan  sitoxrom  с  ga  tashilishini  katalizlaydi.  U  kamida  8  ta 

subbirliklardan  tashkil  topib,  ularda  ikkita  sitoxrom  b,  sitoxrom  с  va  yuksak 

musbat  zaryadli  bitta  temir-oltingugurtga  ega  oqsil,  ikkita  temir-oltingugurt 

klasteri,  Riske  oqsili  deb  ataladigan  oqsil  ham  bor.  Har  ikkala  sitoxrom  b  ning 

apooqsillari  bitta  struktura  geni  bilan  belgilansa  ham,  ular  (sitoxrom  b  dimerlari 

holida  mavjud  bo‗lib)  atrof-muhit  bilan  turlicha  ta‘sirlashganliklari  uchun 

funksional  jihatidan  o‗zaro  farqlanadi.  Sitoxrom  b

562

  (yoki  b

k

)  ning  yarim 

qaytarilish  potensiali  +0,30  V, sitoxrom  b

566

  (yoki b

т

) da  esa u  -0,30  V  ni tashkil 

etadi.  Chunonchi,  in  vitro  tadqiqotlarida  qayd  etilganidek, 

 bo‗lmagan 

sharoitda,    b

562 

b

566

  ga  nisbatan  har  doim  qaytarilgan  holatda  bo‗ladi.  Membrana 

potensiali  paydo  bo‗lganda,  ahvol  o‗zgaradi,  ya‘ni  sitoxrom  b

566

  ning  potensiali 

keskin o‗zgarib, sitoxrom b

562

 potensialidan oshib ketadi. 3-kompleksga tegishli 3 

ta  sitoxromlar  b

562

,

 

b

566

  va  с.  Tabiatan  integral  oqsillardir.  Elektronlar 

sitoxromlardan temir-oltingugurt oqsil orqali membrananing tashqi yuzasiga yaqin 

joylashgan  sitoxrom  с

1

  ga  o‗tkaziladi.  Sitoxrom  с  oqsilga  kovalent  bog‗langan 

protogemga ega. 

3-kompleksning  maxsus  ingibitori  bo‗lmish  antimitsin  A  mavjudligi 

sharoitida,  sitoxromlar  qaytarilgan,  sitoxrom  с  esa,  oksidlangan  holatda  bo‗ladi. 

Shu asosda ularni spektrofotometrik yo‗l bilan farqlantirish oson. Antimitsin A va 

membrana orqali o‗ta olmaydigan nospetsifik elektron akseptori rolini o‗ynovchi, 

ferritsianid  mavjudligi  sharoitida  qiziq  hodisa,  ya‘ni  sitoxrom  с  ning  qo‗shimcha 

oksidlanishi  bilan  bir  qatorda  kutilmaganda  sitoxrom  b  larning  qaytarilishi  sodir 

bo‗ladi. Sitoxrom b larning ana shu xil anomal qaytarilishini izohlash maqsadida 

---

 

16 

bir nechta  modellar  taklif  etilgan. Ularning  eng  oddiysi, elektron  tashuvchi  zanjir 

modeli bo‗lib, u bunday sharoitda tarmoqlanadi deb faraz qilinadi.