O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi qarshi davlat universiteti biotexnologiya kafedrasi


-rasm. Mitoxondriya transport tizimlarining sxematik ko„rinishi



Download 0,81 Mb.
Pdf ko'rish
bet15/44
Sana31.12.2021
Hajmi0,81 Mb.
#272140
1   ...   11   12   13   14   15   16   17   18   ...   44
Bog'liq
jigar hujayralarining toksik zararlanishida ular mitoxondriyalari membranasining fiziologik holati (1)

4-rasm. Mitoxondriya transport tizimlarining sxematik ko„rinishi. 

 

Mitoxondriyalarga Сa



2+

 ning kirishi elektroforetik yo‗l bilan hamda  jigarda 

Са

2+

/2Н



+

,  yurakda  Na

+

/H

+



  almashinuvi  orqali  amalga  oshiriladi.  Bu  ikkala 

almashinuv  tizimi  orqali  mitoxondrial  kalsiyning  tashqariga  va  ichkariga  intensiv 

transporti  ta‘minlanadi.  Bu  transport  tizimida  bir  qancha  gormonlar,  metabolitlar 



 

19 


va boshqa faktorlar bevosita ishtirok etadi. Ushbu faktorlarning ayrimlari induktor 

vazifasini bajarsa, boshqalari ingibitor sifatida ta‘sir ko‗rsatadi. Bunday induktorlar 

safiga fosfofenolpiruvat, shavelsirka kislotasi, glyukokortikoidlar, qator pestisidlar 

va  boshqa  birikmalar  kiradi.  Mitoxondriyalardagi  Сa

2+

  ning  tashilishida  bu 



agentlarning ta‘sir mexanizmi klassik umumlashtirgichlar-prtoforlar, ionoforlar va 

nafas yadlardan farq qiladi, qaysiki membrana potensiali pasaysa, mitoxondriyadan 

Сa

2+

 ning chiqishini oshiradi.  



Са

2+

  ning  mitoxondriyadan  chiqishi  uning  yuqori  konsentrasiyalarida  sodir 



bo‗ladi,  Сa

2+

  ni  o‗tkazuvchi  bunday  kanallarni  ruteniy  qizili  yoki  uning  hosillari 



bloklab qo‗yadi. Сa

2+

 ning mitoxondriyadan chiqishi nafas olishni tezlashtiradigan 



va  mitoxondriyaning  yuqori  amplitudada  N

+

  ga  to‗yinishi  bilan  amalga  oshadi.  1 



mg oqsilga 100 nM Сa

2+

 ning qo‗shilishi ―umumiy‖ nafas olishga chaqiradi, bunda 



mitoxondriyadan Ca

2+

 chiqib, ichki membrananing siklosporinga sezgir Ca



2+

 bilan 


boshqariluvchi poralar (SsA-sezgir poralar yoki Сa

2+

 -ga bog‗liq megakanal) ning 



yuqori  o‗tkazuvchanlik  holatida  membrananing  o‗tkazuvchanligini  oshiradi 

(Асраров, Камбурова, 2001; Чулиев, 2005).  

Shunday  qilib,  noorganik  fosfat  ishtirokida  mitoxondriyalarda  Ca

2+

  ning 



to‗planishi ichki membranada molekulyar og‗irligi 1500 D gacha ionlar va gidrofil 

molekulalarni  o‗tkazib  yuboruvchi  selektiv  bo‗lmagan  poralar  (kanallar)  hosil 

bo‗ladi.  

SsA-sezgir  pora  megakanal  bo‗lib,  u  asosan  ichki  membranada  joylashgan, 

ammo oxirgi ma‘lumotlarga tayanadigan bo‗lsak, ular har ikkala membranani bir-

biri  bilan  bog‗lab  turadi  hamda  murakkab  tuzilishga  ega.  Undan  1200  pS  gacha 

bo‗lgan  ion  va  molekulalar  bemalol  o‗ta  o‗ladi.  Uning  diametri  2  nm  ga  teng. 

Ushbu  megakanal  haqidagi  dastlabki  mukammalroq  ma‘lumotlar  1979  yilda 

Xavort  va  Xunterlar  tomonidan  aytiladi  (Havorth,  Hunter,  1979).  Ular 

mitoxondriyalarning  kalsiy  ishtirokida  Сa

2+

  -indusirlangan  bo‗kishini  aniqladilar. 



Ushbu  fenoment  asosida  ko‗pgina  ilmiy-tadqiqot  ishlari  olib  borilmoqda  va  bu 


 

20 


jarayonga  ta‘sir  ko‗rsatuvchi  aktivator  va  blokatorlar  sifatida  ta‘sir  ko‗rsatuvchi 

biologik faol birikmalarning ta‘sir mexanizmlari o‗rganildi va o‗rganilmoqda. 

Shuningdek,  adabiyot  manbalarida  ko‗rsatilishicha,  mitoxondriyalar-ning 

apoptoz  va  nekrozda  ishtiroki  juda  katta.  Aniqrog‗i,  bu  jarayonlarning  amalga 

oshishida 

asosiy 


organoid 

bu 


mitoxondriyalardir. 

Mitoxondriya 

ichki 

membranasidagi  ion  kanallari  patologik  ta‘sir  ko‗rsatuvchi  turli  xildagi  faktorlar 



uchun  mishen  hisoblanadi.  Kuchli  ta‘sir  natijasida  mitoxondriyalar  ichki 

membranasida joylashgan SsA-sezgir poralar tezda zararlanib, ochiq konformasion 

holatga  o‗tadi.  Natijada  normal  transport  jarayoni izdan  chiqib,  mitoxondriyaning 

bo‗kishi yuzaga keladi. Keyin ular yorilib ichidagi apoptotik va nekrotik qoldiqlar 

sitoplazma  bo‗shlig‗iga  chiqariladi,  bu  zaharli  qoldiqlar  yadroga  ta‘sir  ko‗rsatadi 

va hujayra apoptotik yoki nekrotik o‗limi yuzaga keladi.  

 


Download 0,81 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   11   12   13   14   15   16   17   18   ...   44




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish