Oʼzbekiston respublikаsi oliy vа oʼrtа mаxsus tа’lim vаzirligi p. M. Matyaqubova, sh. M. Mаshаripov, X. sh. Jabborov “fan va texnikada o’lchashlar noaniqligi”

2.1.4- rasm. Silindr kesimi yuzalari a) aylana b) elliptik v) murakkab

Birinchi modelь silindr uchun qoʼllanilib, kesim aylana shakliga ega boʼlib, uning yuzi quyidagicha aniqlanadi:

(2.1.13)

Ikkinchi modelь kesimi elliptik shaklga ega boʼlgan silindr uchun mos boʼlib, uning yuzasi quyidagicha aniqlanadi:

(2.1.14)

Uchinchi modelь eng universali boʼlib, kesimi murakkab shaklda boʼlgan silindr uchun qoʼllaniladi va uning yuzi quyidagicha aniqlanadi:

(2.1.15)

Бу ерда

(2.1.16)

di ni oʼlchash teng burchak intervallari Δφ orqali oʼtkaziladi. Аgarda oʼlchashning real obʼekti ikkinchi va uchinchi matematik modellarga yaqin boʼlsa, kesimning yuzasini oʼlchash uchun birinchi modelь qoʼllaniladi.Ushbu model texnik amalga oshirish imkoniyati sodda boʼlib, bunda maʼlum uslubiy noaniqlikka yoʼl qoʼyiladi. Buning sababi tanlangan oʼlchash modelining mukammal emasligi bilan bogʼliqdir. Ushbu holatda uslubiy noaniqlikni tuzatma kiritish bilan hisobga olib boʼlmaydi. Oʼlchash modelini tanlash va mukammalligini oshirish maʼlum oʼlchash usulida talab qilingan aniqlik va ishonchlilikni darajasi bilan bevosita bogʼliqdir.
3-misol. Yashik hajmini aniqlashni matematik modellashtirish (sodda amaliy misol sifatida, 2.1.5 -rasm).

Oʼlchanayotgan kattalik - V (hajm); h – yashikni balandligi; l – yashikni eni w – yashikni bo’yi. Matematik model: