O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi o`zbekiston davlat jismoniy tarbiya

O’yinchilar tarkibi

Hujumkor himoyachi (ing. Shooting guard, SG); uning vazifasi — uzoq masofadan toʻpni savatga tushirish. Jamoa himoyalanayotganda esa, uch ochkolik zarbalardan savatni himoya qilish. Ularni jamoaning „snayperi“ deb ham atash mumkin. Ular chaqqon va tezkor boʻlishadi. Shuningdek, yaxshi sakray olishadi. Oʻrtacha boʻyi taxminan 193-201 sm ni tashkil qiladi.

Pleymeyker (ing. Point guard, PG); Jamoaning „miya“si. Hamma hujumlar aynan shu oʻyinchi orqali boshlanadi. U maydondagi barcha oʻyinchilarning joylashuvi vaziyatini va imkoinyatlarini oʻrganib, hujum uchun kerakli yoʻnalishni tanlaydi. Toʻp bilan muomala qilish darajasi juda yuqori. Maydonni yaxshi koʻra olishadi. Himoya vaqtida esa raqib tezkor qarshi hujumga oʻtib ketishining oldini olishadi. Jamoaning boshqa oʻyinchilariga nisbatan biroz past boʻyli boʻlishi ham mumkin. Oʻrtacha boʻyi taxminan 185-195 sm ni tashkil qiladi.

Kichik hujumchi (ing. Small forward, SF); vazifasi hujumkor himoyachinikiga oʻxshash, lekin boʻy jihatdan biroz balandroq boʻlishadi (oʻrtacha boʻyi taxminan 195-210 sm), shuningdek, maydonning istalgan nuqtasidan savatga toʻp tashlay oladi, raqib toʻplarini qaytarish uchun blok (ing. Block shoot) qoʻyishadi.

Ogʻir hujumchi (ing. Power forward, PF); asosiy vazifasi hujum vaqtida va himoyalanishda savatdan qaytgan toʻplarni qoʻlga kiritish. Shu sababli bu pozitsiyada oʻynaydigan oʻyinchilar jismonan baquvvat va chidamli boʻlishadi. Oʻrtacha boʻyi taxminan 200-215 sm ni tashkil etadi. Asosan, toʻpni savatga slem-dank koʻrinishida tushirishadi. Boshqa pozitsiyadagi oʻyinchilar, masalan, hujumkor himoyachi yoki kichik hujumchi ham bunday dankni amalga oshirishi mumkin. Lekin ogʻir hujumchilar bu zarbani mutlaqo boshqacha kuch bilan ijro etishadi
Markaziy oʻyinchi (ing. Center, C); uning vazifasi — jamoa himoyalanayotganda, savatni himoya qilish va raqibga savatdan qaytgan toʻp (ing. rebound)ni qoʻlga kiritishiga yoʻl qoʻymaslik. Hujum vaqtida esa, aynan savatdan qaytgan toʻplarni raqib savatiga tushirish bilan shugʻullanishadi. Bu toifadagi basketbolchilar jamoaning boshqa aʼzolariga nisbatan boʻydorroq va jismonan baquvvatroq boʻlishadi. Jarimadan toʻpni savatga tushirishda esa, koʻrsatkichlari 70 % dan kamroq boʻladi. Oʻrtacha boʻyi taxminan 210-225 sm boʻladi.
1. Basketbol oyinining kelib chiqish tarixi. 1. Basketbol oyinining kelib chiqish tarixi. 2. Basketbol oyining qonun qoidalari. 2. Basketbol oyining qonun qoidalari. 3. Oyinchilarning tarkibi 3. Oyinchilarning tarkibi 4. Basketbol oyinining yulduzlari. 4. Basketbol oyinining yulduzlari.
Basketbol inglizcha basketball so ʻ zida olingan (basket savat, ball to’p)
Bo’lib, har birida beshtadan oʻyinchi ishtirok etadigan jamoaviy sport turidir. Uyindan bosh maqsad to’pni qoʻl bilan oʻynagan xolda 3,05 m balandlikdagi shitga mustaxkamlangan savatga tushirib, imkon qadar koʻproq ochko olish. Xar bir jamoada beshtadan oʻyinchi ishtirok etadi. Basketbol inglizcha basketball
soʻzida olingan (basket savat, ball to’p) boʻlib, har birida beshtadan o’yinchi ishtirok etadigan jamoaviy sport turidir. Uyindan bosh maqsad to ʻ pni qoʻl bilan
o’ynagan xolda 3,05 m balandlikdagi shitga mustaxkamlangan savatga tushirib, imkon qadar ko’proq ochko olish. Xar bir jamoada beshtadan o’yinchi ishtirok etadi. Basketbolning vatani AQSh, uning «otasi» esa James Naismith hisoblanadi. O’yin XIX asr oxirida paydo bo’lgan. Spring fild xalqaro mashgulotlar maktabining jismoniy tarbiya o’qituvchisi, bir paytlar ajoyib regbichi va gimnastikachi bo’lgan James Naismith (1861-yil tug'ilgan 1932-yil vafot etgan) talabalarning qishki paytda jismonan yanada ko ʻ proq chiniqtirish maqsadida zalda to’p bilan o’ynaladigan yangi o’yin o’ylab topdi. Basketbolning vatani AQSh, uning «otasi» esa James Naismith hisoblanadi. O’yin XIX asr oxirida paydo bo’lgan. Springfild xalqaro mashgulotlar maktabining jismoniy tarbiya
o’qituvchisi, bir paytlar ajoyib regbichi va gimnastikachi bo ʻ lgan James Naismith (1861-yil tug'ilgan 1932-yil vafot etgan) talabalarning qishki paytda jismonan yanada ko’proq chiniqtirish maqsadida zalda toʻp bilan o’ynaladigan yangi o’yin
o’ylab topdi. U to’pni tashlash orqali talabalarning merganligini tekshirib ko’rish uchun qorovuldan ikki bo’sh quti keltirishni iltimos qildi. Quti topa olmagan qorovul meva solinadigan savat keltirdi. Savatlarni balandligi 3,05 m bulgan zalning ikki tomonidagi balkonga o’rnashtirdi. Shu tariqa basketbol vujudga keldi. Neysmit yangi o’yinning qoidalarini ishlab chiqdi va 1891 yilning 21 dekabrda Springfild maktabining zalida birinchi basketbol uchrashuvi o’tkazildi. U to’pni tashlash orqali talabalarning merganligini tekshirib ko’rish uchun qorovuldan ikki bo’sh quti keltirishni iltimos qildi. Quti topa olmagan qorovul meva solinadigan savat keltirdi. Savatlarni balandligi 3,05 m bulgan zalning ikki tomonidagi balkonga o’rnashtirdi. Shu tariqa basketbol vujudga keldi. Neysmit yangi o’yinning qoidalarini ishlab chiqdi va 1891 yilning 21 dekabrda Springfild maktabining zalida birinchi basketbol uchrashuvi o ʻ tkazildi.

Guruxda 18 talaba mavjud edi. Uyinda xar biri 9 kishidan iborat 2 jamoa ishtirok etdi. Basketbolning dastlabki qoidalari 13 qismdan iborat edi va ulardan

Ba’zilari xozirgacha saqlanib qolingan yilda savatlarni to’rli temir aylana bilan almashtirishdi yilda esa ular shitlarga o’rnatildi. Oradan 2 yil o’tgach, xar bir jamoada 5 kishidan maydonga tushadigan bo’lishdi. Guruxda 18 talaba mavjud edi. Uyinda xar biri 9 kishidan iborat 2 jamoa ishtirok etdi. Basketbolning dastlabki qoidalari 13 qismdan iborat edi va ulardan ba’zilari xozirgacha saqlanib qolingan yilda savatlarni to’rli temir aylana bilan almashtirishdi yilda esa ular shitlarga o’rnatildi. Oradan 2 yil o’tgach, xar bir jamoada 5 kishidan maydonga tushadigan bo’lishdi.
Markaziy oyinchi qoida tariqasida juda ham baland boyli boladi. U koptokni birinchi irgitilgandayoq jamoadoshlariga uzatishni bilishi kerak. Uning boyi jamoaga shunday yordam berishi kerakki, yani koptok noaniq irgitilgandan keyin halqaga yoki shitga urilib qaytganida, uni oz nazar doirasida tutishi kerak. Markaziy oyinchi qoida tariqasida juda ham baland boyli boladi. U koptokni birinchi irgitilgandayoq jamoadoshlariga uzatishni bilishi kerak. Uning boyi jamoaga shunday yordam berishi kerakki, yani koptok noaniq irgitilgandan keyin halqaga yoki shitga urilib qaytganida, uni oz nazar doirasida tutishi kerak.


Himoyachilar raqib hujumchilariga ochko yutishlariga har qanaqasiga xalaqit berishlari kerak. Shu bois ular harakatchan, ayyor bolishlari va shuning barobarida oz jamodarining hujumlarida ishtirok etishga ham ulgurishlari lozim. Himoyachilar raqib hujumchilariga achko yutishlariga har qanaqasiga halaqit berishlari kerak. Shu bois ular harakatchan, ayyor bolishlari va shuning barobarida o’z jamodarining hujumlarida ishtirok etishga ham ulgurishlari lozim. Basketbol to’pining aylanasi 68-73sm, ogirligiga teng. Basketbol topining aylanasi 68-73sm, ogirligi gr ga teng. O’zbekiston sportchilarining orasida birinchi olimpiya oyinlari chempioni bolganlar. O’zbekiston sportchilarining orasida birinchi olimpiya oyinlari chempioni bolganlar. Erkaklar ortasida Alijon Jarmuxamedov Ayollar ortasida Tatyana Tarnikidi. Erkaklar ortasida Alijon Jarmuxamedov Ayollar ortasida Tatyana Tarnikidi. Eng nomdor sportchimizdan Ravilya Salimova uch karra Jahon va olti karra Yevropa chempioni unvoniga sazovor bolgan Eng nomdor sportchimizdan Ravilya Salimova uch karra Jahon va olti karra Yevropa chempioni unvoniga sazovor bolgan. 1893 yilda frantsiyalik Mel Ridu Springfild kollejini bitirgach, vataniga qaytdi va xamyurtlarini yangi o’yin bilan tanishtirdi. Shu tariqa basketbol butun Yevropaga tarqala boshladi yilda esa Bob Geyli xitoyliklarni, Dunkan Petton esa xindlarni basketbol bilan tanishtirdi yilning sentyabrda Jeneva jismoniya tarbiya maktabi ochildi va Springfild kolleji o’qituvchisi doktor Elmer Beri maktab direktorii etib tayinlandi yilda frantsiyalik Mel Ridu Springfild kollejini bitirgach, vataniga qaytdi va xamyurtlarini yangi o’yin bilan tanishtirdi. Shu tariqa basketbol butun Yevropaga tarqala boshladi yilda esa Bob Geyli xitoyliklarni, Dunkan Petton esa xindlarni basketbol bilan tanishtirdi yilning sentyabrda Jeneva jismoniya tarbiya maktabi ochildi va Springfild kolleji o’qituvchisi doktor Elmer Beri maktab direktorii etib tayinlandi. Ushbu maktab bitiruvchilari tufayli basketbol Latviya, Litva, Italiya, Frantsiya, CHexoslavakiyada ommaviylashib ketdi. Ko’pgina mamlakatlarda basketbol assotsiatsiyalari tashkil topdi yil 18 iyunda Jenevada milliy basketbol assotsiatsiyalarining dastlabki xalqaro konferentsiyasi o’tkazildi va unda Xalqaro Basketbol Federatsiyasi (FIBA) tashkil etildi yilga kelib FIBAga a’zo davlatlar soni 180 dan oshib ketdi yilgi Berlin Olimpiadasidan boshlab basketbol Olimpiadalar dasturidan o ʻ rin oldi. Ushbu maktab bitiruvchilari tufayli basketbol Latviya, Litva, Italiya, Frantsiya, CHexoslavakiyada ommaviylashib ketdi. Ko’pgina mamlakatlarda basketbol assotsiatsiyalari tashkil topdi yil 18 iyunda Jenevada milliy basketbol assotsiatsiyalarining dastlabki xalqaro konferentsiyasi o’tkazildi va unda Xalqaro Basketbol Federatsiyasi (FIBA) tashkil etildi yilga kelib FIBAga a’zo davlatlar soni 180 dan oshib ketdi yilgi Berlin Olimpiadasidan boshlab basketbol Olimpiadalar dasturidan o’rin oldi. 1935 yildan Yevropa, 1950 yildan boshlab jahon chempionatlari o ʻ tkazilib kelinmoqda. Ayollar basketboli esa 1976 yili Monrealdagi Olimpiadada debyutini nishonladi. AQSH dunyodagi eng kuchli basketbol jamoasi xisoblanadi. Jaxondagi eng kuchli basketbol ligasi xam Milliy Basketbol Assotsiatsiyasi (MBA)dir. Liganing nomdor professional basketbolchilari 1992 yilgi Olimpiadadan boshlab AQSH sharafini yirik musobaqalarda xam ximoya qilib kelmoqda yildan Yevropa, 1950 yildan boshlab jahon chempionatlari o’tkazilib kelinmoqda. Ayollar basketboli esa 1976 yili Monrealdagi Olimpiadada debyutini nishonladi. AQSH dunyodagi eng kuchli basketbol jamoasi xisoblanadi. Jaxondagi eng kuchli basketbol ligasi xam Milliy Basketbol Assotsiatsiyasi (MBA)dir. Liganing nomdor professional basketbolchilari 1992 yilgi Olimpiadadan boshlab AQSH sharafini yirik musobaqalarda xam ximoya qilib kelmoqda. Olimpiada o’yinlari basketbol turnirida eng ko’p AQSH g’olib chiqqan 12 marta, Faqatgina SSSR 2 marta (1972, 1988), Yugoslaviya (1980) va Argentina (2004) Olimpiada chempioni nomini tortib olgan. Basketbol tarixidagi eng buyuk o ʻ yinchilar AQSHlik Karim Abduljabbar, Lerri Berd, Medjik Djonson, Uilt CHemberlen, Uilyam Rassel, Maykl Jordon xisoblanishadi. Zamonaviy basketbol yulduzlaridan SHakil O ʻ nil, Kobi Brayant, Tim Dankan, Alen Ayverson, Lebron Djeymslarni e’tirof etish mumkin. Olimpiada o’yinlari basketbol turnirida eng ko’p AQSH t/j golib chiqqan 12 marta, Faqatgina SSSR 2 marta (1972, 1988), Yugoslaviya (1980) va Argentina (2004) Olimpiada chempioni nomini tortib olgan. Basketbol tarixidagi eng buyuk o’yinchilar AQSHlik Karim Abduljabbar, Lerri Berd, Medjik Djonson, Uilt CHemberlen, Uilyam Rassel, Maykl Jordon xisoblanishadi. Zamonaviy basketbol yulduzlaridan SHakil O’nil, Kobi Brayant, Tim Dankan, Alen Ayverson, Lebron Djeymslarni e’tirof etish mumkin. Yevropa basketboli yulduzlaridan rossiyalik Andrey Kirilenko, germaniyalik Dirk Novitski, ispaniyalik Pou Gazol, serbiyalik Predrag Stoyakovich va frantsiyalik Toni Parkerlarni e’tirof etish mumkin. SHuningdek xitoylik Yao Min va argentinalik Emmanuel Jinobili xam Dune basketbol ixlosmandlari orasida katta nufuzga ega Yevropa basketboli yulduzlaridan rossiyalik Andrey Kirilenko, germaniyalik Dirk Novitski, ispaniyalik Pou Gazol, serbiyalik Predrag Stoyakovich va frantsiyalik Toni Parkerlarni e’tirof etish mumkin. SHuningdek xitoylik Yao Min va argentinalik Emmanuel Jinobili xam Dune basketbol ixlosmandlari orasida katta nufuzga ega,


Foydalanilgan adabiyotlar.

1. Rаsulоv О.T. Bаskеtbоl o’yinning rаsmiy qоidаlаri. Tоshkеnt (mеtоdik qo’llаnmа), 1993 yil.

2. Rasulov O.T. “Basketbol”. Toshkent, O‘zDJTI nashriyot bo‘limi, 1998.
3. www.ziyonet.uz