O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi o’zbekiston respublikasi madaniyat vazirligi o’zbekiston davlat konservatoriyasi

BOSHONOK 
 
Bochonok klarnetning asosiy qisimlaridan biri bo’lib mundshtuk va 
katta qismni bir – biriga bog’lovchi vosita. Bochonok juda onson 
almashtirish va o’zgartirish mumkin bo’lgan qism hisoblanib asbobning 
sozlanishiga ta’sir ko’rsatadi. Bochonok onsongina katta qismidan soz 
uchun chiqarilib yoki joyiga qaytarish mumkin. Bochonoklarning xar xil 
turlari mavjud bo’lib ob – hovo sharoitiga moslashish uchun uzunroq 
yoki kaltaroq turlari mavjo’d. 
 
 
 
 
TEPA VA PASTGI QISMLAR 
Bochonok va Rastrub orasidagi qism hisoblanadi. Bu qismlarga 
klapanlar joylashtirilgan bo’lib tovushni o’zgartirish vazifasi yuklanadi. 
Pastgi qismning ijrochi tomonida katta barmoq qo’yish uchun maxsus 
dastak bo’lib u dastak butun asbobni ko’tarish imkonini beradi. Qolgan 
barmoqlar esa klapan va teshiglarni ochib yopish vazifasini bajaradi va 
shu yordamida tovushni o’zgartirish imkonini beradi.
 

---

RASTRUB 
 
1720 – YIL Yakob Dennir tomonidan ixtiro qilingan. Bu qismi 
asbobga pastgi tovushlarni (mi notasi) olishga yordam beradi, va shu 
yusumda o’rda va pastki registrlarda tiniq va sozli chalish imkonini 
beradi. Rastrub pastki va o’rta registrdagi tovushlarni yo’g’on 
eshitilishiga sababchi hisoblanadi.
 
1.
 
Volfgang Amadey Motsartning 
hayoti va ijodi 
 
Volfgang Amadey Motsart (Mozart) (1756.27.1, 
Zalsburg 
— 1791.5.12, Vena) — avstriyalik kompozitor. 
Vena klassik maktabining yirik namoyandasi. Sozanda, 
o’qituvchi va kompozitor. Leopold Motsartning o’g’li va 
shogirdi. Yoshligidanoq noyob musiqiy iste’dod va xotira 
egasi, virtuoz sozanda (pianinochi, skripkachi), mohir 
dirijyor va kompozitor sifatida tanilgan.5 yoshidan ilk 
musiqa asarlarini ijod etgan, 6 yoshdan butun Yevropa 
bo’ylab gastrolda bo’lgan.1770 yildan Bolonya Filarmoniya 
akade
miyasi a’zosi. Zalsburg knyaz - arxiepiskop saroyida 
kontsertmeyster (1769
—77) va organchi (1779—81), 
Avstriya imperatori Iosif II saroyida musiqachi va 

---

kompozitor 
(1787 
yildan). 
Ma’rifatchilik davri g’oyalari ta’siri ostida kamol topgan 
Motsartning ijodi 18-asr
ning badiiy cho’qqilaridan biri 
hisoblanadi.Motsart 
uslubida 
klassitsizmga 
xos 
ratsionalizm 
mezonlari 
bilan 
birga 
sentimentalizm 
xususiyatlari o’zaro tutashgan. Keng qamrovli musiqiy-
badiiy obrazlar dunyosida jo’shqinlik va chuqur ehtiros, 
iroda va matonat, ayni paytda nafislik va mayinlik 
xu
susiyatlari 
keng 
o’rin 
olgan. 
Uning 
shodlik, 
xushchaqchaq tuyg’ularga boy, hayotbaxsh ijodida fojia 
mavzulari, dard-alam kayfiyatlari ham chuqur ifoda 
topgan.
Motsartning favqulodda iste’dodga ega bo‘lganligi 
ma’lum. U to‘rt yoshida klavishli cholg‘u asboblari uchun 
konsert 
– murakkab musiqa asari yozadi. Bunday asarni 
mahoratli va tajribali san’atkorlargina ijro etishi mumkin 
edi. Motsartning mehribon otasi hali yozib tugatilmagan 
notalarga qarab hayratga tushardi. Otasi u yozgan 
konsertning murakkabligini va uni hech kim chala 
olmaydi derdi. Lekin Motsart e’tiroz bildirardi, men
chala olyapmanku derdi. 
Motsartning butun bolaligi turli tadbirlardagi chiqishlar 
va musiqa mashg‘ulotlari bilan o‘tgan. Yosh iste’dod 
sohibi Yevropaning turli burchaklarida tashkil etilgan 
konsertlarda oqs
uyaklarni hayratga solib yurgan.U o’z
iste’dodi tufayli dunyo kezgan. Motsart shu darajada

---

qobilyatli bo’lganki, otasi uning ko‘zini ro‘molcha bilan 
yopib qo‘yar, u ana shu holatda ham kuy ijro eta olardi,
h
atto cholg‘u asbobining klaviatura-tugmalarini ham 
ro‘molcha bilan yopib qo‘yishar, shunda ham u o‘z ishini 
uddalay olardi. 
Yetti yoshli Motsart Frankfurt-na-Mayneda konsert 
beradi.
Bu konsert unga juda kata hurmat, e’tibor
olib keladi.Volfgang yettiyoshida birinchi simfoniyasini 
yozadi, 
o‘n ikki yoshida esa birinchi operasi “Basten va 
Bastena”ni yozadi. O’sha paytda Bolon akademiyasiga 
yigirma olti yoshga to‘lmagan kishi akademiklikka qabul 
qilinmas edi. Lekin Motsartga o’xshagan favqulodda 
iqtidor egasi uchun istisnoga yo‘l qo‘yiladi. U o‘n to‘rt 
yoshida 
Bolon 
akademiyasi 
akademigi 
bo‘lib 
saylanadi.
Motsart 
do’sti 
bilan 
hazillashmoqchi 
bo‘lib,klavir uchun kichkina bir asar yozdim, uni dunyoda 
mendan boshqa hech bir kishi chala olmaydi
deydi.Notalarni
ko‘rgach, do’sti hayratdan yoqa ushlaydi
va unga qarab, bu asarni hatto sen ham buni chala 
olmaysan. Juda qiyin kuy ekan, bir qo‘ling klaviaturaning 
bir boshida bo‘lsa, ikkinchisi narigi boshida bo‘lishi kerak. 
Ayni shu vaqtda bir nechta notani o‘rtadagi klaviaturalarda 
chalish zarur.Hatto oyoqlaring bilan chalganingda ham 
ulgura olmaysan, tempi ham juda baland deydi.Motsart bir 
kulib qo‘yadi, o‘ziga nihoyatda ishongan holda klavirga 

---

o‘tiradi va pesani qanday yozilgan bo‘lsa shunday 
aniqlikda ijro etadi. U
o‘rtadagi klaviaturalarni burni bilan 
chalib murakkab iqtidor egasi ekanliginiyana bir bor 
isbotlaydi. 
Motsart haqida yozilgan barcha tarjimai hollarda 
uning uylanishi hayotini yakunlagan, deb hisoblaydilar. 
Masalan, Karl Kobald qayd etishicha, «Motsartning 
uylanishi og’ir hayot yo’liga kirishining muqaddimasi
bo’lgan deydi. Uning ikki o’g’li bor bo’lgan. Xotini 
Konstantsa er-xotinlik davrida olti marta homiladorlik va 
ko’z yorishni boshdan o’tkazgan. To’ng’ich farzandi bir 
necha oylik bo’lgach nobud bo’ladi. Keyingi yili ikkinchi 
o’g’il Tomas tug’iladi. Oila bir haftalik chaqaloq bilan 
Shulershtrassga, shinam uyga joylashisha
di. «