O`zbekiston Respublikasi Oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi O`zbekiston Respublikasi Sog`liqni saqlash vazirligi Toshkent farmatsevtika inistitu

 
 

---

qonuniyatli aloqalarni topish qobiliyatida namoyon bo„ladi. Xodimning tafakkuri 
murakkab tezkor xizmat vazifalarini bajarish, amaliy muammolarni hal etishning 
yangi yo„llarini topish qobiliyati. 
Kasbiy tafakkurni faollashtirishning asosiy usullari quyidagilardan iborat
10
. 
Kasbiy vazifani tushunish usuli.
Dastlab umumiy vazifani oddiy vazifalarga 
bo„lish zarur. Ishning tafsilotlari, ikir-chikirlariga e‟tibor berish, hech narsani 
nazardan qochirmaslik, vazifani bajarishning bir necha variantlariga ega bo„lishga 
harakat qilish kerak. 
Masalaning yechimini topish usuli.
Avvalo, izlanishning dastlabki nuqtasi 
ajratib olinadi, bunda izlash chegaralari aniqlanadi va tartibga solinadi. Izlash 
yo„nalishlari tanlanadi, uyg„unlashtiriladi va qayta ko„rib chiqiladi. 
Tekshirilayotgan hodisaning manzarasini fikran shakllantirish usuli. 
Xodimdan umumiy manzara va undagi elementlarning obrazli ishlovini amalga 
oshirish hamda shu asosda tekshirilayotgan hodisaning qolipi (sxemasi)ni 
shakllantirish talab etiladi (bu tezkor yoki taxminlar (tusmollar) shaklida amalga 
oshirilishi mumkin). Hodisaning elementlari o„rtasidagi aloqalarni ko„rib chiqish 
va ishlash, ularni bir butun ko„rinishga birlashtirish hamda asosiy bo„g„inni topish 
zarur. 
Tafakkurni yo‘naltirish usuli
tadqiq etilayotgan vaziyatda ruhiy yo„nalish 
olish (masalan, gumon qilinuvchining xatti-harakatlari motiv- larini tushunishga 
harakat qilish), shuningdek psixologik tahlil o„tkazish va uning asosida 
vaziyatning bundan keyingi rivojlanishini bashorat qilishdan iborat. Ba‟zi 
murakkab vaziyatlarda refleksiya usulidan, ya‟ni raqib nuqtai nazaridan mulohaza 
qilishdan foydalaniladi. 
Tafakkur jarayonida nazoratni kuchaytirish usuli.
Xodim o„zini nazorat 
qilishning so„zda ifodalangan formulalaridan («Men buni qanday qilib bajara 
oldimq», «Nima uchun men bunday xulosaga keldimq» va h.k.) foydalangan holda 
tekshirib turishi zarur. O„z xulosalari va baholarida subyektivlikka yo„l 
qo„ymaslikka, shaxsiy moyillik va xusumatni yo„q qilishga harakat qilishi kerak. 
Tafakkurni shakllantirish usullari: 
1)
mustaqil fikr yuritish, javobgarlik hissini anglash kabi shaxsiy 
xususiyatlarni rivojlantirish; 
2)
kasbiy masalalarni hal qilishda talab etiladigan bilim, ko„nikma va 
tajribani egallashga harakat qilish; 
3)
kasbiy masalalarni hal qilishda talab etiladigan bilim, ko„nikma va tajriba 
egallashga harakat qilish; 
4)
bir-biriga qarama-qarshi fikrlar chigalini yechish, qiyin, mavhum 
vaziyatlarda yechim topish mashqlarini mukammallashtirish; 
 

---

5)
mantiqiy fikrlash, tafakkur operatsiyalar mohiyatini anglash, masalani 
yechishdagi g„ayritabiiy usullar bilan tanishish; 
Kishining butun hayoti uning oldiga hamisha jiddiy va kechiktirib 
bo‟lmaydigan vazifalar va muammolarni qo‟yadi. Bunday muammolarning, 
qiyinchiliklarning, tasodiflarning yuzaga kelishi atrofimizdagi voqelikda hali juda 
ko‟p noma‟lum, tushunib bo‟lmaydigan, kutilmagan, yashirin narsalar borligidan 
dalolat beradi. Demak, olamni chuqurroq o‟rganib, unda odamlar va narsalarning 
tobora yangi-yangi jarayonlarini, xususiyatlarini va o‟zaro munosabatlarini ochish 
lozim. Tafakkur shuning uchun ham zarurki, hayot va faoliyat davomida har bir 
individ narsalarning qandaydir yangi, ilgari ma‟lum bo‟lmagan xususiyatlariga 
duch keladi. O‟tmishdagi bilimlarimizning kamligi bilinib qoladi. Koinot cheksiz 
bo‟lganidek, uni bilish jarayoni ham cheksizdir. Tafakkur hamisha hali bilib 
olinmagan, yangilikning ana shunday cheksiz chuqur jihatlariga qaratilgan bo‟ladi. 
Tafakkur-jiddiy ravishda yangilikni qidirish va ochishga bog’liq, aloqador 
psixik jarayondir, uning tahlili va sintezi jarayonida voqelikni bavosita va 
umumlashtirib aks ettirish jarayonidir. Tafakkur amaliy faoliyat asosida hissiy 
bilishlardan paydo bo’ladi va hissiy bilish chegarasidan ancha tashqariga chiqib 
ketadi.