O`zbekiston Respublikasi Oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi O`zbekiston Respublikasi Sog`liqni saqlash vazirligi Toshkent farmatsevtika inistitu

psyuxe
"-
ruh
, 
"
logos
"-
fan, 
ta'Iimot 
degan 
so'zlardanoiinganbo'iib, psixologiya fani inson ruhi haqidagi ta'limotdir. 
Boshqacha qilib aytgandapsixologiya ruhshunoslik,insonshunoslik haqidagi 
fandir. 
O„zbekiston Respublikasi Prezidenti Islom Karimov: «Psixologiya fani biz 
 

---

uchun eng zarur sohalardan biri. Psixologiyani o„rganish - hayotni, insonni 
o„rganish degani. Kerak bo„lsa, rahbarlik qilmoqchi ekansiz, yetakchi bo„lib, 
odamlarga ko„rsatma bermoqchi ekansiz, oldin ularning psixologiyasini har 
tomonlama o„rganish kerak))
2
, - degan edi. Ushbu fikr kasbiy psixologiya fanining 
metodologik asoslaridan birini tashkil qiladi. 
Har qanday inson kundalik hayotida odamlar bilan uchrashib, muloqotga 
kirishar ekan, u o„zining bosiq yoki qiziqqon, beparvo yoki qiziquvchan, mehribon 
yoki bag„ritosh, jahldor yoki bosiq va hokazolardan iborat ichki va tashqi ruhiy 
olamini namoyon qiladi. Bu ruhiy holatlar ongli va ongsiz tarzda namoyon 
bo„ladi. Ana shu holatlar- ning barchasi insonning psixikasini tashkil qiladi. 
Inson psixikasi moddiy va ma‟naviy borliqdagi narsa va hodisalarni jonli 
in‟ikos etuvchi murakkab jarayon bo„lib, u insoniyatning uzoq davom etgan 
fiziologik rivoji uyg„unligining mahsuli hisoblanadi 
Xo„sh, psixika nimaq 
Psixika - yuqori darajada tashkil topgan materiyaning tizimli xossasi 
(xususiyati), subyekt tomonidan obyektiv borliqni faol aks ettirish, mazkur borliq 
manzaralarini subyekt o„zidan uzoqlashtirmay ifodalashi, xuddi shu asnoda o„z 
xulqi va faoliyatini shaxsan boshqarishdir. Psixikada o„tmishning, hozirgi davr va 
kelgusi zamonning hodisalari ifodalangan, tartibga solingan
1
. Psixikaning asosiy 
vazifalari - aks ettirish - faoliyat va xatti-harakatlarni boshqarishdir. 
Uning namoyon bo„lish shakllari va ularning o„zaro bog„liqligi psixik (bilish) 
jarayonlar (sezgi, idrok, xotira, tafakkur, xayol, nutq va diqqat), psixologik 
holatlar (hissiyot, emotsiya, e‟tiqodlilik, bardamlik, tetiklik, qiziquvchanlik, 
hayratlanish, ishonchlilik, ijodiy ruhlanish), shaxsning xususiyatlari (yo„nalishlar, 
temperament, xarakter, qobiliyat, iqtidor, aqliy salohiyat, xulq motivatsiyasi, ish 
uslubi, mas‟uliyat)da kuzatiladi. 
Psixologiya - psixikaning kelib chiqishi, rivojlanish qonuniyatlari, 
shuningdek insondagi onglilik va ongsizlik fenomenlarining xilma-xil 
ko„rinishlarini o„rganuvchi fan. 
Psixologiya yunoncha «psixologos» so„zidan olingan bo„lib, «jon», «ruh» 
haqidagi fan, ta‟limot degan ma‟noni anglatadi. Biroq hozirgi davr ilmida «jon» 
tushunchasi o„rniga «psixika» atamasini qo„llash qabul qilingan. Chunki lingvistik 
nuqtai nazardan «jon», «psixika» tushunchalari aynan bir ma‟noni bildiradi. Lekin 
«psixika» atamasi bugungi kunda «jon»ga nisbatan kengroq ma‟noga, ko„lamga 
ega bo„lib, inson ruhiyatining ham ko„zga ko„rinuvchi, ham ko„zga ko„rinmas 
tomonlarini o„zida aks ettiradi. 
Psixologiya fanining obyektiga psixika, ong va ongsizlik, shaxs va uning 
faolligi kirsa, uning predmetini ana shu obyekt haqidagi muayyan bilimlar tashkil 
 

---

qiladi (Obyekt - kishilarning diqqatini o„ziga tortadigan moddiy va ma‟naviy 
borliq. Predmet - moddiy va ma‟naviy borliq haqidagi bilimlar majmuasi va 
o„rganiladigan masalalar). 
Yuqorida ta‟kidlab o„tganimizdek, kasbiy psixologiya kasb psixologiya 
tarkibida yuzaga kelgan bo„lib, aniq faoliyat, ya‟ni ichki ishlar idoralari 
faoliyatidagi psixologik jihatlarning muhim tomonlarini o„rganishga bag„ishlangan 
fan hisoblanadi. 
Kasbiy psixologiya ilmiy-amaliy fan bo„lib, umumiy psixologiyaning 
qonuniyatlarini o„rganadi va bu fanni samaradorligini oshirish uchun tavsiyalar 
ishlab chiqadi. 
Kasbiy psixologiya fani
kasb doirasidagi munosabatlar, odamlarning psixik 
faoliyatini huquqiy boshqarish mexanizmlari va qonuniyatlarini o„rganuvchi 
fandir. Bunda guvohlar, xolislar, jabrlanuvchi, gumonla- nuvchilarning 
ko„rsatmalari hamda so„roq olib borishning psixologik asoslarini o„rganish 
maqsad
qilib qo„yilgan. 
Kasbiy psixologiya fanining maqsadi
- kasb xodimlari faoliyatining 
taraqqiyot qonuniyatlari, turli toifadagi shaxslar bilan o„zaro munosabatlar 
jarayonida psixologik bilimlardan foydalana olish ko„nikma va malakalarini 
shakllantirishdan iboratdir. 
Shu ma‟noda, kasbiy psixologiya fanining metodologik asosini O„zbekiston 
Respublikasi Prezidentining asarlari, faylasuf-allomalarning psixologiya faniga oid 
g„oya va nazariyalari hamda hukumat qonunlari, IIVning buyruq va ko„rsatmalari 
tashkil etadi. 
Psixologiya, falsafadek juda qadimiy fanlardandir va juda boy 
tarixga egadir.Pisxologiya dastlab falsafa doirasida faoliyat ko'rsatgan. 
Psixologiya juda uzoq tarixga ega. Dastlabki psixologik tasavvurlar Qadimgi Sharq 
mamlakatlarida, Xitoy, Hindiston, Misr kabi mamlakatlarda vujudga kelgan. 
Psixologik tasavvurlarning vujudga kelishida odamlar o'rtasida farqlarning mavjud 
ekanligi, ammo bu farqlarning sabablari aniq bo'lmaganligi bilan bog'liq.