O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi o’zbekiston xalqaro islom akademiyasi

Mantiqiy-arifmetik qurilma (MAK)-raqamli va simvolli axborotlar ustida xamma arifmetik va mantiqiy operatsiyalarni bajarish uchun mыljallangan (PK ning oxirgi modellarida operatsiyalar bajarilishini tezlashtirish maqsadida MAK tarkibiga qo’himcha matematik soprotsessor deb ataluvchi blok ulanadi).

Boshqarish qurilmasi (BK)-boshqarish signallarini xosil qiladi va bu signallarni mashinaning xamma bloklariga bajarilaetgan operatsiyaning xolatiga qarab va avvalgi operatsiya natijalariga kыra vaqtning kerakli laxzalarida yuborib turadi; bajarilayotgan operatsiya tomonidan ishlatiladigan xotira adresi yacheykalarini xosil qiladi va bu adreslarni EXMni ma’lum bloklariga yuborib turadi; takt impulslari generatoridan boshqarish qurilmasi tayanch impulslari ketma-ketligini olib turadi.

Kompyuterda sanoq tizimi uchun ikkilik sanoq tizimi olingan. SHuning uchun har qanday ma’lumotni kompyuterda qayta ishlanadigan bo‘lsa, uning ikkilik sanoq tizimida ko‘rinishi bilan ish olib baradi deb Yuritiladi. 8 ta «bit» ni bir «bayt» deb nomlangan.

Ma’lumotlarni kodlash - ob’ektlarni kodli belgilash qoidalari majmuidir. Kod harf, raqam va boshqa simvollardan tashkil topgan alfavit asosida quriladi. Kodni хarakterlovchi tushunchalar - uning uzunligi va strukturasidir. Kod uzunligi koddagi o’rinlar (pozitsiyalar) sonini, kod strukturasi - kodda simvollarning joylashish tartibini belgilaydi.

Ob’ektni kodli belgilash muolajasi kodlash deb ataladi.

1-rasmda turli usullardan foydalanuvchi kodlash sistemasi keltirilgan.

Kodlash sistemasi

y


Klassifikatsionsistemasi

Ro`yhatga oluvchi






Ketma-ketli (ierarxiyali klassifikatsiyalash uchun)


Qator-tartibli


Tartibli

Parallel (fasetli klassifikatsiyalash uchun)

1-rasm. Kodlash sistemasi

EHM da masala echilayotganda barcha matematik kattaliklar erkli va erksiz o’zgaruvchilar - turli tabiatli fizik kattaliklar orqali ifodalanadi. Bu fizik kattaliklar - elektr, magnit, optika va h. signallari - mashina o’zgaruvchilari deb ataladi. Hozirgi zamonaviy EHMlarida informatsiyaning ikki хil - uzlukli va uzluksiz ifodalanishi qo’llaniladi.

Bitta belgi bir baytda ifodalanadi. Hozirgi paytda kompyuterda ishlatiladigan belgilar soni 256 ta. Bularga 10 ta arab raqamlari, 26 ta lotin katta va kichik harflari, katta va kichik rus harflari, har xil arifmetik va tinish belgilari hamda maxsus belgilar kiradi.

1024 baytni bir kilbayt (1K bayt);

1024 K baytni bir megobayt (1M bayt);

1024 M baytni bir gigobayt (1G bayt) deb ataladi