O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi o’zbekiston xalqaro islom akademiyasi

Axborotning algoritmik nazariyasi. Axborotni siqish. Axborot muhiti va jarayonlari.

Masalaning algoritmi deganda nimani tushunasiz va uni tuzish bizga nima beradi? Algoritm va algoritmlashtirish tushunchalari orasida qanday farq va o’xshashliklar mavjud? Algoritmlarning qanday turlari bo’lishi mumkin va ular bir-biridan nimasi bilan farq qiladi?

Algoritm - boshlang’ich ma’lumotlarni natija olgunga qadar qayta ishlashni qadam-ba qadam elementar operatsiyalar orqali belgilab beradigan ko’rsatmalar majmuidir. Masalani EHM-da echish algoritmini ishlab chiqish juda xam mas’uliyatli bosqich hisoblanadi. Chunki EHM-da bajariladigan amallarning zarur ketma-ketligini faqatgina tegishli algoritm belgilaydi. “Algoritm” so’zi juda qadimiy bo’lib, Xorazmdan chiqqan buyuk o’zbek matematigi Abu Abdullo Muhammad Ibn Muso Al-Xorazmiyning lotincha harflar bilan yozilgan nomidir.

Algoritm deganda biror bir maqsadga erishishga yoki qandaydir masalani echishga qaratilgan buyruqlarning aniq, tushunarli, chekli xamda to’liq tizimiga aytiladi. Algoritmlar – bilimlar ustida fikrlash va uni boshqalarga etkazib berishdan iborat. Masalan kimdir biror bir masalani echishni o’ylab topib, uni boshqalarga etkazmoqchi bo’lsa, u xolda u o’ylab topgan echimini shunday usulda tasvirlashi kerakki, natijada boshqalar xam uni tushunsin xamda shu qoidalarga ko’ra boshqalar xam o’z masalalarini to’g’ri echishsin. Algoritmlarga oddiy misol sifatida ovqat tayyorlash retseptlarini, formulalarni, turli xil qurilmalarni ishlatish yo’llarini, ishlarni bajarish usullarini keltirish mumkin. Algoritmni bajarishda tegishli ko’rsatmalarni berilgan ketma-ketlikda bajarish juda muxim axamiyatga ega. Agar shunday qilinmasa algoritm noto’g’ri natijalarga olib kelishi mumkin. Bundan tashqari xar bir ko’rsatmaning mazmuni algoritmni bajarayotgan sub’ekt yoki ob’ekt uchun aniq va ravshan bo’lishi kerak.

Algoritm ishlab chiqish uchun avvalo masalaning echilish yo’lini yaxshi bilib olish kerak, keyin esa uni aniq qoidalar ketma-ketligi ko’rinishida yozib chiqish kerak. Algoritm tuzishda masalaning echilish jarayonini shu darajada formallashtirish kerakki, bu jarayon etarli darajadagi oddiy qoidalarning chekli ketma-ketligi ko’rinishiga keltirilsin.