O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi oydin abdullayeva

Partitura – partitura  
Pauken (nemischa) – litavralar   
Piatti – tarelkalar  
Piccolo – kichik (kichik fleyta)  
Pizzicato – chertib  
Ponticello – xarrak  
Posaune (nemischa) – trombon   
Raganella – treshotka (zarbli cholg‘u)  
Rubato – ritmik erkin ijro usuli 
Rullio, rullo – zarbli cholg‘ulardagi rez 
Saxsofono, sassofono – saksofon    

---

84 
 
Segno – belgi  
Secondo – ikkinchi  
Sempre – doimo, hamisha  
Senza – ishlatmasdan  
Simile – Shunga o‘xshash, avvalgidek  
Solo – yakka  
Sordino – surdina  
Sotto voce – yarim ovozda 
Spiccato – kamon bilan sakratib chalish 
Staccato – sakratib  
Sul ponticello – xarrak oldida 
Sul tasto – grif oldida  
Sul G, Sul D, Sul A – Sol torida, Re torida, Lya torida  
Tamburino – buben 
Tamburo – kichik baraban  
Tam-tam – Tam-tam 
Timbales (frantsuzcha) – litavralar   
Timpani – litavralar  
Tremolo – rez  
Triangolo – uchburchak  
Trillo – trel  
Tromba – truba  
Trombone – trombon  
Tuba – tuba  
Tutti – hamma  
Un, Uno – yakka  
Unisono – bir ovozda, birga  
Vibrato – titratib  
Viola – alt  
Violino – skripka  

---

85 
 
Violoncello – violonchel  
Volto subito – tezda varaqlash 
Voce – ovoz  
Xylophono – ksilofon
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

86 
 
1-semestrda o‘zlashtirilgan bilimlarni mustahkamlash uchun 
berilgan test savollarining 
JAVOBLARI 
 
№ 
 
Savollar 
 
To‘g‘ri javoblar 
1  
“Cholg‘ushunoslik” fani nimani o‘rganadi?  Ma’lum bir orkestr tarkibiga kiruvchi 
cholg‘ular haqidagi bilimlarni o‘rgatadi 
2  
“Cholg‘ushunoslik” fanini quyidagi 
fanning nazariy qismi, deb belgilash 
mumkin? 
Cholg‘ulashtirish 
3 
Partitura nima? 
simfonik 
orkestr 
cholg‘ularining 
partiyalarini aks ettiruvchi nota kitobi 
4 
Simfonik 
orkestr 
cholg‘ulari 
necha 
guruhga bo‘linadi? 
4 
5 
Simfonik orkestrga qaysi guruhlar kiradi? 
yog‘och  damli  cholg‘ular,  mis  damli 
cholg‘ular,  urma  zarbli  cholg‘ular,  torli 
cholg‘ular 
6 
Partiturada 
cholg‘u 
guruhlarining 
joylashuv  tartibi  qaysi  javobda  to‘g‘ri 
ko‘rsatilgan? 
yog‘och  damli  cholg‘ular,  mis  damli 
cholg‘ular,  urma  zarbli  cholg‘ular,  torli 
cholg‘ular 
7 
Simfonik  orkestrda  cholg‘u  guruhlarining 
joylashuv  tartibi  qaysi  javobda  to‘g‘ri 
ko‘rsatilgan? 
torli 
cholg‘ular, 
yog‘och 
damli 
cholg‘ular,  mis  damli  cholg‘ular,  urma 
zarbli cholg‘ular 
8 
Transpozitsiya 
qilinadigan 
cholg‘ular 
qaysilar? 
klarnet, truba, valtorna, kontrabas 
9 
Torli 
cholg‘ulardan 
qaysi 
biri 
transpozitsiya qilinadi? 
kontrabas 
 
10 
Transpozitsiya nima? 
boshqa tovush balandligiga ko‘chirish 
11 
Duet nima? 
ikki kishilik ansambl 
12 
Trio nima? 
uch kishilik ansambl 
13 
Kvartet nima? 
to‘rt kishilik ansambl 
14 
Fortepiano 
triosida 
qaysi 
cholg‘ular 
qatnashadi? 
skripka, violonchel, fortepiano 

---

87 
 
15 
Torli 
kvartetda 
qaysi 
cholg‘ular 
qatnashadi? 
ikkita skripka, alt, violonchel 
16 
Fortepiano  kvintetida  qaysi  cholg‘ular 
qatnashadi? 
2 ta skripka, alt, violonchel, fortepiano 
17 
Unison nima? 
ansamblda bir ovozli chalish 
18 
Trel nima? 
ijro usuli 
19 
Tremolo nima? 
ijro usuli 
20 
“Arco” atamasi nimani anglatadi? 
kamon bilan chalish 
21 
“Pizzicato” atamasi nimani anglatadi? 
tirnab chalish 
22 
Kamerton nima? 
garmonik ohangdosh tovushlar 
23 
Manual nima? 
klaviatura 
24 
“Divisi” atamasi nimani anglatadi? 
bo‘linib chalish 
25 
Diapazon nima? 
eng past va eng baland tovush oralig‘i 
26 
Detashe nima? 
torli cholg‘ularning ijro usuli 
27 
Vibratsiya nima? 
tovushni titratish 
28 
Akkolada nima? 
nota yo‘llarini bog‘laydigan qavs 
29 
Alt kalitida chaladigan cholg‘u qaysi? 
alt 
30 
Tenor 
kalitida 
chaladigan 
cholg‘ular 
qaysilar? 
tormbon, violonchel 
31 
Flajolet nima? 
torli cholg‘ularga xos ijro usuli 
32 
Simfonik 
orkestr 
tarkibiga 
kiruvchi 
cholg‘ular 
qaysi 
javobda 
to‘g‘ri 
ko‘rsatilgan? 
fleyta, goboy, arfa 
33 
Skripka kalitida chaladigan cholg‘u qaysi? 
skripka 
34 
Urma zarbli cholg‘u qaysi? 
litavra 
35 
Urma zarbli cholg‘u qaysi? 
vibrafon 
36 
Urma zarbli cholg‘u qaysi? 
maribma 
37 
Urma zarbli cholg‘u qaysi? 
ksilofon 
38 
Torli cholg‘u qaysi? 
skripka 
39 
Torli cholg‘u qaysi? 
alt 
40 
Torli cholg‘u qaysi? 
violonchel 
41 
Torli cholg‘u qaysi? 
kontrabas 
42 
Yog‘och damli cholg‘u qaysi? 
fleyta 
43 
Yog‘och damli cholg‘u qaysi? 
goboy 

---

88 
 
44 
Yog‘och damli cholg‘u qaysi? 
klarnet 
45 
Yog‘och damli cholg‘u qaysi? 
fagot 
46 
Mis damli cholg‘u qaysi? 
Valtorna 
47 
Mis damli cholg‘u qaysi? 
Truba 
48 
Mis damli cholg‘u qaysi? 
Trombon 
49 
Mis damli cholg‘u qaysi? 
tuba 
50 
Erkaklar ovozi qaysi? 
tenor 
51 
Ayollar ovozi qaysi? 
soprano 
52 
Bolalar ovozi qaysi? 
diskant 
53 
Erkaklar ovozi qaysi? 
bariton 
54 
Erkaklar ovozi qaysi? 
bas 
55 
Ayollar ovozi qaysi? 
Metsso soprano 
56 
Ayollar ovozi qaysi? 
alt 
57 
Ayollar ovozi qaysi? 
kontralto 
58 
Solo ning vazifasi nimadan iborat? 
yakkaxonlik 
59 
Orkestrdagi jo‘rnavoz kim? 
Birinchi skripka 
60 
O‘zbekistonda  nechta  simfonik  orkestr 
bor? 
3 ta 
61 
O‘zbekistonda 
nechta 
xalq 
cholg‘u 
orkestrlari bor? 
2 ta 
62 
O‘zbekistonda nechta kamer orkestr bor? 
3 ta 
63 
O‘zbekistonda  nechta  estrada-simfonik 
orkestr bor? 
2 ta 
64 
O‘zbekistonda  nechta  milliy  musiqa 
ansambli  bor? 
2 ta 
65 
Partitura bo‘yicha qashqar ruboblari 
nechanchi cholg‘ular guruhi tarkibiga 
kiradi? 
3-guruhga 
 
66 
Fortepiano 
triosida 
qaysi 
cholg‘ular 
qatnashadi? 
skripka, violonchel, fortepiano 
67 
Torli 
kvartetda 
qaysi 
cholg‘ular 
qatnashadi?  
ikkita skripka, alt, violonchel 
68 
Fortepiano  kvintetida  qaysi  cholg‘ular 
qatnashadi? 
2 ta skripka, alt, violonchel, fortepiano 

---

89 
 
69 
Unison nima? 
ansamblda bir ovozli chalish  
70 
Trel nima?  
ijro usuli 
71 
Tremolo nima? 
ijro usuli 
72 
“Arco” atamasi nimani anglatadi?  
kamon bilan chalish 
73 
“Pizzicato” atamasi nimani anglatadi? 
tirnab chalish 
74 
Kamerton nima? 
garmonik ohangdosh tovushlar 
75 
Manual nima?  
klaviatura 
76 
“Divisi” atamasi nimani anglatadi? 
bo‘linib chalish 
77 
Diapazon nima?  
eng past va eng baland tovush oralig‘i 
78 
Detashe nima? 
torli cholg‘ularning ijro usuli 
79 
Vibratsiya nima?  
tovushni titratish 
80 
Akkolada nima? 
nota yo‘llarini bog‘laydigan qavs 
81 
Alt kalitida chaladigan cholg‘u qaysi?  
alt 
82 
Tenor 
kalitida 
chaladigan 
cholg‘ular 
qaysilar? 
tormbon, violonchel 
83 
Flajolet nima?  
torli cholg‘ularga xos ijro usuli 
84 
Simfonik 
orkestr 
tarkibiga 
kiruvchi 
cholg‘ular 
qaysi 
javobda 
to‘g‘ri 
ko‘rsatilgan? 
fleyta, goboy, arfa 
85 
Skripka kalitida chaladigan cholg‘u qaysi? 
skripka 
86 
Urma zarbli cholg‘u qaysi? 
litavra 
87 
Urma zarbli cholg‘u qaysi? 
vibrafon 
88 
Urma zarbli cholg‘u qaysi? 
maribma 
89 
Urma zarbli cholg‘u qaysi? 
ksilofon 
90 
Torli cholg‘u qaysi? 
skripka 
91 
Torli cholg‘u qaysi? 
alt 
92 
Torli cholg‘u qaysi? 
violonchel 
93 
Torli  cholg‘ularda  vibratsiyadan  maqsad 
nima? 
Tovushning yangrashiga sifat berish 
94 
Simfoniya janrining otasi kim? 
Gaydn 
95 
Simfonik orkestrga qaysi guruhlar kiradi?   yog‘och  damli  cholg‘ular,  mis  damli 
cholg‘ular,  urma  zarbli  cholg‘ular,  torli 
cholg‘ular 

---

90 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
96 
Partiturada 
cholg‘u 
guruhlarining 
joylashuv  tartibi  qaysi  javobda  to‘g‘ri 
ko‘rsatilgan? 
yog‘och  damli  cholg‘ular,  mis  damli 
cholg‘ular,  urma  zarbli  cholg‘ular,  torli 
cholg‘ular 
97 
Vibratsiyaning maqsadi nima? 
Tovushning yangrashiga sifat berish 
98 
Verdi nechta opera yozgan? 
26 
99 
Rossini ko‘proq qaysi janrda ijod etgan? 
opera 
100  Shostakovich nechta simfoniya yozgan? 
15 
101  Shostakovich nechta kvartet yozgan? 
15 
102  Betxoven ijodida simfoniyalar soni? 
9 
103  Chaykovskiy ijodida simfoniyalar soni? 
6 
104  “Oqqush ko‘li” baleti muallifi kim? 
Chaykovskiy 
105  “Dilorom” operasi muallifi kim? 
M.Ashrafiy 
106  “Romeo va Djuletta” baleti muallifi kim? 
Prokofev 
107  “Navoiy” operasi muallifi kim? 
M.Burhonov 
108  Verdi yozgan operalar soni nechta? 
26 

---

91 
 
ADABIYOTLAR 
1. Римский-Корсаков Н. Общий курс инструментовки. I, IIч. 
2. Жабборов А. Ўзбекистон бастакорлари ва мусиқашунослари.   
    Маълумотнома, Т., 2004. 
3. Абдуллаева Э. Феликс Янов-Яновский. Монография, Т., 2015. 
4.  Мальмберг  И.  Восточная  поэтическая  миниатюра  в  творчестве 
композиторов ХХ века. Т., 2012. 
5. Мальмберг И., Хасанов А. Модальность в курсе преподавания гармонии и 
её претворение на основе узбекской монодии. Т., 2007. 
6. Шарафиева Н. Хоршунослик. Т., 1987. 
7. Mansurov A. Cholg‘ulashtirish bo‘yicha amaliy namunalar va mashqlar (o‘zbek 
xalq cholg‘ulari orkestri). T., 2006.; T., 2008. (www.conservatory.uz.) 
8.  Mansurov  A.  “Cholg‘ulashtirish  (aranjirovka  asoslari)  bo‘yicha  amaliy 
namunalar  (estrada-simfonik  orkestri)”,  o‘quv-uslubiy  qo‘llanma.    -T., 
2015.(www.conservatory.uz.) 
9. Денисов Э. Ударные инструменты в современном оркестре. М., 1998. 
10. Янов-Яновский Ф. Чолғулаштириш бўйича машқ-топшириқлар. Т., 2015. 
11. Чулаки М. Инструменты симфонического окрестра. М., 1982. 
12.  Назайкинский  Е.В.  Логика  музыкальной  композиции.  М.,  «Музыка», 
1982. 
13. Янов-Яновская Н. Узбекская симфоническая музыка. Т., 1980. 
14. Зряковский Н. Общий курс инструментоведения. М., 1978. 
15. Петросянц А. Инструментоведение “Узбекские народны инструменты, 3-е 
издание. Т., 1990. 
16. Свечков Д. Духовой оркестр. М., МузГиз, 1977. 
17.  Киянов  Б.,  Воскресенский  С.  Руководство  по  инструментовке  для 
эстрадных оркестров и ансамблей. М., 1981. 
18. Браславский Д. Инструментовка для эстрадного оркестра. М., 1979. 
19. Abdullayeva O. Ansambl cholg‘ularini o‘rganish. T., 2006. 

---

92 
 
20.  Гаранян  Г.  Аранжировка  для  эстрадных  инструментальных  и  вокально-
инструментальных ансамблей. Вып. II. М., 1993; 2003. 
21. Peter Veale. The techniques of oboe playing. 
 
 
 
Internet saytlari 
1. 
http://www.youtube.com
 
2. 
http://b2c.uz/catalog/youth/uz/musiqa
 
3.
 
www musika uz
 
4.
 
http://’ortasound.ru/music-search/musiqa-olami
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

93 
 
 
Ilova №1 
HIJRON 
soprano va kamer ansambl uchun 
 
 
 
 

---

94 
 
 
 

---

95 
 
 
 
 

---

96 
 
 
 
 

---

97 
 
 
 
 

---

98 
 
 
 
 

---

99 
 
 
 
 

---

100 
 
 
 
 

---

101 
 
 
 
 

---

102 
 
 
 
 

---

103 
 
 
 
 

---

104 
 
 
 
 
 
 

---

105 
 
Ilova №2 
KONTSERT 
fortepiano va simfonik orkestr uchun 
                                                                  (parcha)                                                   X.Hasanova 
 
 
 

---

106 
 
 
 
 

---

107 
 
 
 
 

---

108 
 
 
 
 

---

109 
 
 
 
 

---

110 
 
 
 
 

---

111 
 
 
 
 

---

112 
 
 
 
 

---

113 
 
 
 
 

---

114 
 
 
 

---

115 
 
MUNDARIJA 
1-semestr 
So‘zboshi 
3 
1-DARS: 
Kirish. Orkestr partiturasining tuzilishi. Orkestrning turlari. 
5 
2-DARS: 
Torli-kamonli cholg‘ular. 
13 
3-DARS: 
Torli-kamonli  cholg‘ularda  amaliy  ijrochilik  va  ularning 
imkoniyatlari 
20 
4-DARS: 
O‘tilgan mavzular moduli bo‘yicha seminar 
21 
5-DARS: 
Yog‘och damli cholg‘ular 
22 
6-DARS: 
Yog‘och  damli  cholg‘ularning  klassik  kompozitorlar  ijodida 
ishlatilishi 
27 
7-DARS: 
Mis damli cholg‘ular 
28 
8-DARS: 
O‘tilgan mavzular moduli bo‘yicha seminar 
31 
9-DARS: 
Zarbli cholg‘ular 
32 
10-DARS: 
Tirnama va klavishli cholg‘ular 
38 
11-DARS: 
Inson ovozi 
41 
12-DARS: 
O‘tilgan mavzular moduli bo‘yicha seminar 
45 
13-DARS: 
Elektr musiqa cholg‘ulari 
46 
14-DARS: 
Organ cholg‘usida amaliy ijrochilik va uning imkoniyatlari 
48 
15-DARS: 
Saksofon  va  uning  turlari.  Saksofon  cholg‘usida  amaliy 
ijrochilik va uning imkoniyatlari 
48 
16-DARS: 
O‘tilgan mavzular moduli bo‘yicha seminar 
49 
17-18-
DARS: 
Simfonik 
orkestr 
uchun 
yaratilgan 
musiqiy 
asarlar 
namunalarini tinglab tahlil qilish 
50 
1-semestrda o‘zlashtirilgan bilimlarni mustahkamlash uchun testlar 
52 
Xulosa  
59 
Glossariy 
60 
1-semestrda  o‘zlashtirilgan  bilimlarni  mustahkamlash  uchun  berilgan  test 
savollarining javoblari 
67 
Adabiyotlar 
70 
Ilova №1 
 
Ilova №2 
 
 
 
 
 
 

---

116 
 
СОДЕРЖАНИЕ 
1-cеместр 
Предисловие 
3 
1-Занятие: 
Введение. Строение партитуры оркестра. Виды оркестра. 
5 
2-Занятие: 
Струнно-смычковые инструменты. 
13 
3-Занятие: 
Практическое 
исполнение 
на 
струнно-смычковых 
инструментах и их возможности. 
20 
4-Занятие: 
Семинар по модулю пройденных тем. 
21 
5-Занятие : 
Деревянно-духовые инструменты 
22 
6-Занятие: 
Практическое 
исполнение 
на 
деревянно-духовых 
инструментах и их возможности. 
27 
7-Занятие: 
Медно-духовые инструменты. 
28 
8-Занятие: 
Семинар по модулю пройденных тем. 
31 
9-Занятие: 
Ударные инструменты 
32 
10-Занятие:  Ударно-щипковые и клавишные инструменты 
38 
11-Занятие:  Человеческий голос 
41 
12-Занятие:  Семинар по модулю пройденных тем. 
45 
13-Занятие:  Электро-музыкальные инструменты 
46 
14-Занятие:  Практическое исполнение на органе и его возможности. 
48 
15-Занятие:  Саксофон  и  его  виды.  Практическое  исполнение  на 
саксофоне и его возможности. 
48 
16-Занятие:  Семинар по модулю пройденных тем. 
49 
17-18-
Занятие: 
Прослушивание  и  анализ  сочинений  для  симфонического 
оркестра. 
50 
Тесты для закрепления усвоенного материала в 1-семестре 
52 
Выводы 
59 
Глоссарий 
60 
Ответы тестов для закрепления усвоенного материала в 1-семестре 
67 
Литература 
70 
Приложение №1 
 
Приложение №2 
 
 
 
 
 
 
 

---

117 
 
CONTENT 
1-semester 
Foreword 
3 
1-Lesson: 
Introduction.  Structure  of  the  score  of  the  orchestra.  Types  of 
orchestra. 
5 
2-Lesson: 
Stringed bow instruments. 
13 
3-Lesson: 
Practical  performance  on  stringed  instruments  and  their 
capabilities. 
20 
4-Lesson: 
Seminar on the modulus of the topics covered. 
21 
5-Lesson: 
Woodwind instruments 
22 
6-Lesson: 
Practical  performance  on  wood-wind  instruments  and  their 
capabilities. 
27 
7-Lesson: 
Copper-wind instruments. 
28 
8-Lesson: 
Seminar on the modulus of the topics covered. 
31 
9-Lesson: 
Percussion instruments 
32 
10-Lesson:  Percussive plucked and keyboard instruments 
38 
11-Lesson:  The human voice 
41 
12-Lesson:  Seminar on the modulus of the topics covered. 
45 
13-Lesson:  Electro-musical instruments 
46 
14-Lesson:  Practical execution on the organ and its possibilities. 
48 
15-Lesson:  Saxophone  and  its  kinds.  Practical  performance  on  the 
saxophone and its capabilities. 
48 
16-Lesson:  Seminar on the modulus of the topics covered. 
49 
17-18-
Lesson: 
Listening  and  analysis  of  compositions  for  a  symphony 
orchestra. 
50 
Tests to consolidate the assimilated material in the 1-semester 
52 
Conclusions 
59 
Glossary 
60 
The answers of the tests for fixing the acquired material in the 1-semester 
67 
Literature 
70 
Application №1 
 
Application №2 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

118 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
ABDULLAYEVA OYDIN O‘TAMURODOVNA 
 
 
CHOLG‘USHUNOSLIK 
(simfonik orkestr) 
 
O‘zbekiston davlat konservatoriyasi bakalavriati  
 talabalari uchun  
darslik 
 
(o‘zbek tilida) 
 
Muharrir 
Badiiy muharrir 
Texnik muharrir 
Musahhih 
Kompyuterda tayyorlovchi 
  N.Ahmedov 
N.Umurov 
D.Shamaxmudova 
SH.Gafurova 
N.Maxarov 
 
 
 
 

---

119 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Nashriyot litsenziyasi AI № 154. 14.08.09. 
Bosishga 28.06.2017 yildaruxsat etildi. Bichimi 60x84 1/8.“Tayms” garnitura. 
Shartli b.t. 9,5. Nashr b.t. 8,2. Adadi 350 nusxa. 
Buyurtma № ............... . Bahosi shartnoma asosida. 
 
O‘zbekiston Matbuot va axborot agentligining 
G‘afur G‘ulom nomidagi nashriyot-matbaa ijodiy uyida chop etildi. 
100128, Toshkent, Labzak ko‘chasi, 86. 
 
Bizning internet manzilimiz: 
WWW.gglit.uz
 
E-mail: [e-mail]