O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi

 
4. FOYDALANILGAN ADABIYoTLAR 
 
4.1. O’zbekiston Respublikasining qonunlari 
O’zbekiston Respublikasining Kontsitutsiyasi. T., «O’zbekiston», 2012. 
O’zbekiston Respublikasining Soliq kodeksi. T., «Norma», 2008. 
O’zbekiston Respublikasining Fuqarolik Kodeksi http: www.lex.uz 
O’zRning “Aholi bandligi to’g’risida”gi Qonuni. 
O’zRning “Ijtimoiy sheriklik to’g’risida”gi Qonuni. 
O’zRning  «Davlat  tasarrufidan  chiqarish  va  xususiylashtirish  to’g’risida»gi  Qonuni. 
O’zbekiston Respublikasi: qonunlar va farmonlar. T., «O’zbekiston», 1992. 
O’zRning  «Aktsiyadorlik  jamiyatlari  va  aksiyadorlarning  huquqlarini  himoya  qilish 
to’g’risida»gi Qonuni // O’zbekiston Respublikasi qonun hujjatlari to’plami, 2010-yil, 37-son. 
O’zRning  «Masuliyati  cheklangan  hamda  qo’shimcha  masuliyatli  jamiyatlar  to’g’risida»gi 
Qonuni // O’zbekiston Respublikasi qonun hujjatlari to’plami, 2011-yil, 51-son. 
O’zRning «Mikromoliyalash to’g’risida»gi Qonuni // http: www.lex.uz 
O’zRning  «Oilaviy  tadbirkorlik  to’g’risida»gi  Qonuni  //  O’zbekiston  Respublikasi  qonun 
hujjatlari to’plami, 2012-yil, 17-son. 
O’zRning «Tadbikorlik faoliyati erkinligining kafolatlari to’g’risida»gi Qonuni (yangi tahriri) 
// http: www.lex.uz 
O’zR  «Tashqi  iqtisodiy  faoliyat  to’g’risida»gi  Qonuni  (yangi  tahriri)  //  O’zbekiston 
Respublikasi Qonun hujjatlari to’plami, 2009-yil, 37-son. 
O’zRning  «Xususiy  korxona  to’g’risida»gi  Qonuni  //  O’zbekiston  Respublikasi  qonun 
hujjatlari to’plami, 2012-yil, 37-son. 
O’zRning «O’zbekiston Respublikasida buxgalteriya hisobi to’g’risida»gi Qonuni. T., 2000. 

O’zRning  «Davlat  soliq  xizmati  to’g’risida»gi  Qonuni.  «Xalq  so’zi»  gazetasi,  1997-yil  29-
avgust. 
4.2. O’zbekiston Respublikasi Prezidentining Farmonlari va Qarorlari 
O’zR  Prezidentining  «O’zbekiston  iqtisodiyotida  xususiy  sektorning  ulushi  va  ahamiyatini 
tubdan oshirish chora-tadbirlari to’g’risida»gi Farmoni. 2003-yil 24-yanvar. 
O’zR  Prezidentining  «O’zbekiston  Respublikasi  monopoliyadan  chiqarish,  raqobat  va 
tadbirkorlikni qoilab-quvvatlash davlat qo’mitasini tashkil etish to’g’risida»gi Farmoni. 2005-yil 
30-aprel. 
O’zR  Prezidentining  «Tadbirkorlik  subektlarini  huquqiy  himoya  qilish  tizimini  yanada 
takomillashtirish chora-tadbirlari to’g’risida»gi Farmoni. 2005-yil 14-iyun. 
O’zR  Prezidentining  «Mikrofirmalar  va  kichik  korxonalarni  rivojlantirishni  rag’batlantirish 
borasidagi qo’shimcha chora-tadbirlar to’g’risida»gi Farmoni. 2005-yil 20-iyun. 
O’zR  Prezidentining  «Tadbirkorlik  subektlarining  xo’jalik  sohasidagi  huquqbuzarliklari 
uchun moliyaviy javobgarligini erkinlashtirish to’g’risida»gi Farmoni. 2005-yil 24-iyun. 
O’zR  Prezidentining  2011-yil  4-apreldagi  «Tadbirkorlik  subektlarini  tekshirishni  yanada 
qisqartirish  va  ular  faoliyatini  nazorat  qilishni  tashkil  etish  tizimini  takomillashtirish  borasidagi 
qo’shimcha  chora-tadbirlar  to’g’risida»gi  PF-4296-son  Farmoni  //  O’zbekiston  Respublikasi 
qonun hujjatlari to’plami, 2011, 14-son. 
O’zR Prezidentining 2012-yil 18-iyuldagi «Ishbilarmonlik muhitini yanada tubdan yaxshilash 
va  tadbirkorlikka  yanada  keng  erkinlik  berish  chora-tadbirlari  to’g’risida»gi  Farmoni  //  http: 
www.lex.uz 
O’zR  Prezidentining  «O’zRda  investitsiya  iqlimi  va  ishbilarmonlik  muhitini  yanada 
takomillashtirishga doir qo’shimcha chora-tadbirlar to’g’risida»gi Farmoni. 2014-yil 7-aprel. 
O’zR Prezidentining 2011-yil 11-martdagi «Kichik biznes va tadbirkorlik subektlariga kredit 
berishni  ko’paytirishga  oid  qo’shimcha  chora-tadbirlari  to’g’risida»gi  PQ-1501-  son  Qarori  // 
O’zbekiston Respublikasi qonun hujjatlari to’plami, 2011- yil, 10-11 -son. 
O’zR  Prezidentining  2011-yil  12-maydagi  «Tadbirkorlik  subektlarini  tashkil  etish  va  davlat 
ro’yxatidan  o’tkazish  tartibini  yanada  takomillashtirish  chora-tadbirlari  to’g’risida»gi  PQ-1529-
son Qarori // O’zbekiston Respublikasi qonun hujjatlari to’plami, 2011-yil, 22-23-son. 
O’zR  Prezidentining  2011-yil  25-avgustdagi  «Byurokratik  to’siqlarni  bartaraf  etish  va 
tadbirkorlik  faoliyati  erkinligini  yanada  oshirish  chora-tadbirlari  to’g’risida»gi  PQ-1604-son 
Qarori // O’zbekiston Respublikasi qonun hujjatlari to’plami, 2011-yil, 34-35-son. 
O’zR Prezidentining 2012-yil  26-martdagi  «Eksport qiluvchi korxonalarni rag’batlantirishni 
kuchaytirish  va raqobatbardosh  mahsulotlarni eksportga yetkazib  berishni kengaytirish  borasida 
qo’shimcha  chora-tadbirlar  to’g’risida»gi  PQ-1731-sonli  Qarori  //  O’zbekiston  Respublikasi 
qonun hujjatlari to’plami, 2012-yil, 13-son. 
O’zR  Prezidentining  2014-yil  15-apreldagi  «Tadbirkorlik  faoliyatini  amalga  oshirish  va 
davlat  xizmatlarini  ko’rsatish  bilan  bog’liq tartibotlarni  yanada takomillashtirish  chora-tadbirlar 
to’g’risida»gi Qarori // “Toshkent oqshomi” gazetasi, 2014-yil, 16-aprel. 
 
4.3. O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining qarorlari 
O’zR  VMning  «Xususiy  tadbirkorlik,  kichik  va  o’rta  biznesni  rivojlantirishni  yanada 
rag’batlantirish chora-tadbirlari to’g’risida»gi qarori. 1998-yil 8-aprel. 
O’zR VMning 2011-yil 25-maydagi «Tadbirkorlik faoliyatini amalga oshirish uchun yuridik 
va  jismoniy  shaxslarga  tanlov  asosida  -  yer  uchastkalari  berishni  takomillashtirishga  doir 
qo’shimcha  chora-tadbirlar  to’g’risida»gi  147-son  Qarori//  O’zbekiston  Respublikasi  qonun 
hujjatlari to’piami, 2011- yil, 20-21-son. 
O’zR  VMning  “O’zbekiston  Respublikasida  O’rta  maxsus,  kasb-hunar  talimi  to’g’risidagi 
Nizomni tasdiqlash to’g’risida”gi 200-sonli Qarori, 6 iyulь, 2012 yil. 
4.4. O’zbekiston Respublikasi Prezidentining asarlari 
I.A. Karimov. O’zbekiston XXI asr bo’sag’asida: xavfsizlikka tahdid, barqarorlik shartlari va 
taraqqiyot kafolatlari. T., «O’zbekiston», 1997. 

I.A.  Karimov.  Jahon  moliyaviy-iqtisodiy  inqirozi,  O’zbekiston  sharoitida  uni  bartaraf 
etishning yo’llari va choralari. -T.: «O’zbekiston», 2009. 
I.A.Karimov.  Asosiy  vazifamiz-Vatanimiz  taraqqiyoti  va  xalqimiz  farovonligini  yanada 
yuksaltirishdir. - T.: «O’zbekiston», 2010. 
I.A.Karimov.  Mamlakatimizda  demokratik  islohotlami  yanada  chuqurlashtirish  va  fuqarolik 
jamiyatini rivojlantirish konseptsiyasi. - T.: O’zbekiston, 2010. 
I.A.Karimov.  Barcha  reja  va  dasturlarimiz  Vatanimiz  taraqqiyotini  yuksaltirish,  xalqimiz 
farovonligini oshirishga xizmat qiladi. - T.: «O’zbekiston», 2011. 
I.A.Karimov.  2012-yil  Vatanimiz  taraqqiyotini  yangi  bosqichga  ko’taradigan  yil  boladi  // 
Xalq so’zi, 2012-yil 20-yanvar. 
I.A.Karimov.  Yuksak  bilimli  va  intellektual  rivojlangan  avlodni  tarbiyalash  -  mamlakatni 
barqaror taraqqiy ettirish va  modernizatsiya qilishning eng  muhim  sharti // Xalq so’zi, 2012-yil 
20-fevral. 
I.A.Karimov.  O’zbekistonda  ijtimoiy-iqtisodiy  siyosatni  amalga  oshirishda  kichik  biznes  va 
xususiy tadbirkorlikning roli va ahamiyati // Xalq so’zi, 2012-yil 15-sentabr. 
I.A.Karimov. Inson manfaati, huquq va erkinliklarini taminlash, hayotimizning yanada erkin 
va obod bo’lishiga erishish - bizning bosh maqsadimizdir //Xalq so’zi, 2012-yil 8-dekabr. 
4.5. Darsliklur va o’quv qo’llanmalar 
SH.Z.  Abdullaeva.  Pul  muomalasi  va  kredit.  O’quv  qo’llanma.  -T.,  «ILM  ZIYo»  nashriyot 
uyi, 2013. 
SH.Z. Abdullaeva. Bank ishi. O’quv qo’llanma. -T., «Vneshinvetsrom», 2013. 
Yo.Abdullaev, SH.Yuldashev. Maliy  biznes  i  predprinimatelьstvo.  -T.: IQTISOD-MOLIYa, 
2008.-340 s. 
Yo.Abdullaev,  F.Karimov.  Kichik  biznes  va  tadbirkorlik  asoslari:  100  savol  va  javob.  -T., 
«Mehnat». 2000. 
Yo.Abdullaev, Q. Yahyoev. Soliq: 100 savol va javob. -T., «Mehnat», 1997. 
Yo.Abdullaeva. Kichik biznes va tadbirkorlik asoslari. -T., 2000. 
Yo.Abdullaev, H.Avdeshev, A.Ergashev. Tadbirkorlik moliyasi. -T., «Ijod dunyosi», 2003. 
X.Aybeshov va boshq. Marketing asoslari. O’quv qo’llanma. -T., «ILM ZIYo» nashriyot uyi, 
2013. 
E.A. Akromov. Korxonalarning moliyaviy holati tahlili I . «Moliya», 2003.-223 b. 
V.M. Anikin. Investitsionniy analiz. Ucheb. prakt. posobie. -M., «Delo», 2000. 
Yu.P. Aniskin. Organizatsiya i upravlenie malim biznesom. - M.: Finansi i statistika, 2001. - 
160 s. 
A.A. Belov. Metodika sostavleniya biznes-plana. -M., 1995. 
V.I. Belyaev. Marketing: osnovi teorii i praktiki. Uchebnoe posobie. - M.: KNORUS, 2010. - 
680 s. 
Biznes-planirvanie: uchebnik. -M.: Finansi i statistika, 2009. - 816 s. 
A.O. Blegnov, O.V. Vasilьevskaya. Iskusstvo upravleniya personalom. Ucheb. posobie dlya 
ekonomicheskix kolledjey i vuzov. M., «GELAN», 2001. 
M.R.  Boltaboev,  M.S.  Qosimova,  B.K.  G’oyibnazarov,  SH.Ergashxo’jaeva,  A.N.  Samadov, 
SH.I. Otajonov. Kichik biznes va tadbirkorlik. O’quv qo’llanma. -T.: Noshir, 2011.-280 b. 
A.V. Vahobov, A.T. Ibrohimov. Moliyaviy tahlil. Darslik, -T.: «SHarq», 2002. - 224 b. 
E.E. Vershigora. Menedjment. Ucheb. posobie. 2-e izd. pererab. i dop. M., «Infra-M», 2000. 
E.I. Velesko, A.A. Bikov. Strategicheskiy menedjment. M., 2001. 
E.I.  Velesko,  A.A.  Bikov.  Nepravskiy  strategicheskiy  menedjment.  Delovaya  igra.  Delьt. 
Posobie. M., BGEU, 2001. 
Denьgi. Kredit. Banki: Uchebnik // Pod red. G. N. Beloglazovoy. - M.: Visshee obrazovanie, 
2009. - 163 s. 
A.S.    Jo’raev.  Yuridik  va  jismoniy  shaxslarni  soliqqa  tortish.  Kasb-hunar  kollejlari  uchun 
o’quv qoMlanma. T., «O’qituvchi», 2007. 
Dj. Evans, B. Berman. Marketing. Per. s ang. M., 2000. 

E. Egamberdiev. Mikroiqtisodiyot. O’quv qo’llanma. -T., «ILM ZIYo» nashriyot uyi, 2013. 
U.Inoyatov, S.Ahmedov. Iqtisodiyot va tadbirkorlik. -T., «O’qituvchi», 2004. 
Kak nachat i vesti sobstvenniy biznes? M., 1993. 
Ketrin Kempbell. Venchurniy biznes: novie podxodi. - M.: Alьpina Pablisher, 2008. - 428 s. 
Kempbell R. Makkonnell, Stenli Bryu. Ekonomiks. M., 1997. 
D.S.Kiduell, R.L. Pererson, Beskuell. Finansoviy institut, rinki i denьgi. SPb., «Piter», 2000. 
V.G. Knyazev, D.G. CHernik. Nalogovie sistemi zarubejnix stran. -M., «YuNITI», 2003. 
M.N.  Kreynina.  Finansoviy  menedjment.  Zadachi,  delovie  situatsii  i  testi.  M.,  «Delo  i 
servis», 1999. 
T.S. Malikov. Soliqlar va soliqqa tortishning dolzarb masalalari. -T., «Akademiya», 2002. 
Maliy biznes: uchebnoe posobie. -M.: KNORUS, 2009. -336 s. 
A. Mamanazarov. Soliq siyosati. T., «Moliya», 2003. 
M.S. Mirsaidov. Tadbirkorlik asoslari. T., 2002. 
L.N. Pavlova. Finansoviy menedjment. M., 2001. 
V.  Petti,  A.  Smit,  D.  Rikkardo,  Dj.M.  Keyns,  M.  Fridmen.  Sochineniya  /  Klassika 
ekonomicheskoy misli. -M.: EKSMO Press, 2000. 
Muers Rodjen. Effektivnoe upravlenie. Per. s angl. Seriya «Marketing i menedjment v Rossii 
i zarubejom». M., «Fipress», 1998. 
A.I. Samauxin. Teoriya i praktika biznesa. -M., 1997. 
Stiven Spinelli-ml., Robert M.Rozenberg, Sьyu Berli. Franchayzing. -M.: Vilьyams, 2006. - 
384 s. 
Temur tuzuklari. T., CHo’lpon nomidagi nashriyot-matbaa ijodiy uyi, 1991. 
T.Uzoqov, I.E. Nosirov, M.A. Sultonov. Kichik  va o’rta biznes  investitsiyalarini kreditlash. 
O’quv qo’llanma. T., «Moliya», 2001. 
M.Umarova, U.Eshboev, K.Ahmadjonov. Buxgalteriya hisobi. T., «Mehnat», 1999. 
Upravlenie  malim predpriyatiem:  menedjment i  marketing Uchebnoe posobie /Pod red. I.V. 
Mishurovoy. - Rostov.: RINX, 2008.-326 s. 
F.A. Xayek. Obщestvo svobodnix / Per. s angl. - M., 1990. 
B.Yu. Xodiev, M.S. Qosimova,  A.N. Samadov. Kichik  biznes  va  xususiy tadbirkorlik.  -  T.: 
TDIU, 2010. - 267 b. 
K.Z. Xomitov, F.T. Muxamedov. Moliya bozori va birja ishi. O’quv qo’llanma. T., «DAVR» 
nashriyoti, 2013. 
K.Z. Xomitov, F.A. Hamidova. Birja ishi. O’quv qo’llanma. T., «NOSHIR», 2013. 
S.Xudoyqulov. Soliq tizimi. O’quv qo’llanma. T., «ILM ZIYo» nashriyot uyi, 2013. 
Q.A. Yahyoev. Soliqqa tortish nazariyasi va amaliyoti. T., «Fan va texnologiyalar markazi», 
2003. 
O’lmasov. Menejment va biznes asoslari. T., «Mehnat», 1997. 
O’zbekiston Respublikasi Buxgalteriya hisobining milliy standartlari. -T., 2002. 
N.H.  Haydarov.  Soliqlar  va  soliqqa  tortish  masalalari.  O’quv  qo’llanma.  T.,  «Akademiya», 
2007. 
B.K.  G’oyibnazarov,  X.O.  Rahmonov,  SH.I.  Otajonov,  D.S.  Almatova.  Kichik  biznes  va 
xususiy tadbirkorlik - mamlakatni ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirishni yuksaltirish omili. - T.: Fan, 
2011- 185 b. 
S.S. G’ulomov. Tadbirkorlik va kichik biznes. T., 2002. 
M.SHarifxo’jaev, Yo.Abdullaev. Menejment: 100 savol va javob. T., «Mehnat», 2000. 
X.SHennaev va boshq. Sug’urta ishi. O’quv qo’llanma. T., «Turon-iqbol», 2013. 
A.K. SHixov. Straxovanie. Ucheb. posobie dlya vuzov. M., YuNITI-DANA, 2001. 
S.V.  SHishin.  Maloe  predprinimatelьstvo:  suщnostь,  mesto  i  rolь  v  natsionalьnoy 
ekonomike. - M.: OJIMA-IIPKCC, 2003.-351 s. 
I.SHumpeter. Teoriya ekonomicheskogo razvitiya. - M., 1982. 
JIu Yakkoka. Karьera menedjera. M., 1990. 
Pavlenkov V.A. Rinok truda. Zanyatostь. Bezrabotitsa. -M.: Izd-vo Mosk. un-ta, 2004. 

Petrov M.I. Normirovanie truda. -M.: Alьfa-Press, 2005. 
Rogojin M. Kak pravilьno i bistro podgotovitь rezyume, xarakteristiki, rekomendatsii, otzivi. 
-SPb.: Piter 2008. 
Rudinshteyn M. Kak nayti rabotu s pomoщьyu Internet. -M.: Mayor, 2003. 
Spravochnik. Zolotie stupeni karьeri. Kto yestь kto na rinke truda. – M.: Kupechestvo, 2007. 
Fomina L. Kak nayti rabotu. -M.: TK «Velbi», 2002. 
Elektronniy jurnal o karьere i obrazovanii. Vse o karьere molodogo spetsialista. -M. 
Headhunter: Jurnal o karьere dlya top-menedjerov. Statьi o kadrovom rinke. -M. 
 
4.6. Internet saytlari 
http://www.gov.uz -O’zRning davlat portali. 
http://www.mintrud.uz  -  O’zR  Mehnat  va  aholini  ijtimoiy  muhofaza  qilish  vazirligi  rasmiy 
sayti. 
http://www.mineconomu.uz - O’zR Iqtisodiyot vazirligining rasmiy sayti. 
http://www.mf.uz - O’zR Moliya vazirligining rasmiy sayti. 
http://www.stat.uz - O’zR Statistika bo’yicha davlat qo’mitasining rasmiy sayti. 
http://www.chamber.uz - O’zR Savdo- sanoat palatasining rasmiy sayti. 
http://www.uzte.uz 
- 
«O’ztadbirkoreksport» 
ixtisoslash-tirilgan 
tashqi 
savdo 
kompaniyasining rasmiy sayti. 
http://www.naaa.uz - O’zbekiston buxgalterlari va auditorlari milliy assotsiatsiyasining sayti. 
http://www.mikrokreditbank.uz - «Mikrokreditbank» aktsiyadorlik-tijorat bankining sayti. 
http://www.lex.uz - O’zR Adliya vazirligining qonunchilik hujjatlari sayti. 
http://www.undp.uz  -  Birlashgan  Millatlar  Tashkiloti  Taraqqiyot  dasturining  (PROON) 
O’zRdagi vakolatxonasi sayti. 
http://www.ilo.org - XMTning rasmiy sayti. 
http://www.sba.gov - AQSH Kichik biznes mamuriyati rasmiy sayti. 
http://www.worldbank.org - Jahon bankining rasmiy sayti. 
http://www.eLibrary.ru - Ilmiy elektron kutubxona sayti. 
http://www.edu.uz- O’zbekiston talim sayti. 
 

“HAYOT FAOLIYOTI XAVFSIZLIGI” 
 
fanidan 
 
O’QUV DASTURI 
 
 
Tuzuvchilar: 
 
O. Qulto’raev-Jahon iqtisodiyoti va diplomatiya universiteti qoshidagi 
SHayhontohur akademik litseyi “Hayot faoliyati xavfsizligi” fani o’qituvchisi 
A. Norboev-Nizomiy nomidagi Toshkent Davlat pedagogika universiteti 
o’qituvchisi 
M. Ziyoeva.-1 - Respublika tibbiyot kolleji direktori 
J.  Musaev-O’rta  maxsus  kasb-hunar  talimi  muassasalarini  axborot-metodik  taminlash  xizmati 
yetakchi metodisti, g.f.n., dotsent 
 
Taqrizchilar: 
 
Z. Ilyosova-Fuqaro muhofazasi instituti mutaxassisi 
A.Sanaev-Toshkent shahar Yashnobod qurilish kasb-hunar kolleji direktori 
 
 
 
 
 
 
 
Fan dasturi O‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi muassasalarini Axborot-metodik ta’minlash 
xizmati huzuridagi “O‘quv-metodik birlashmalari”ning 2017 yil ” 31”yiundagi  3-sonli yig‘ilish 
bayonnomasi  hamda  Oliy  va  o‘rta  maxsus,  kasb-hunar  tayyorlov  yo‘nalishlari  bo‘yicha 
Muvofiqlashtiruvchi  kengashning  2017  yil    “18”  avgustdagi  4-sonli  majlis  bayoni  bilan 
ma’qullangan. 
 
 
 
TUSHUNTIRISH XATI 
 
Mamlakatimizda so’nggi  yillarda talim tizimida qabul qilingan  meyoriy-huquqiy  hujjatlar 
kelajak  avlodni  yanada  o’qimishli,  har  tomonlama  bilimdon  qilib  tarbiyalashni  talab  etadi. 
“Hayot faoliyati xavfsizligi” o’quv faniga hukumat tomonidan katta etibor qaratilayotganiinso n 
xavfsizligi  mamlakatimizda  davlat  siyosati  darajasiga  ko’tarilganidan  dalolat  beradi  va  bu 
yo’nalishdagi  sayi  harakatlarni  yanada  faollashtirish  zarur  ekanligini  ko’rsatadi.  CHunki 
favqulodda  holatlarda  to’g’ri  va  tezkor  qaror  qabul  qila  oladigan,  yuksak  axloqiy  va  manaviy 
fazilatlarga  ega,  o’zini  va  yon-atrofdagilarni  turli  tusdagi  favqulodda  vaziyatlarning  zararli 
tasiridan himoya qila oladigan barkamol avlodni voyaga yetkazish ushbu o’quv fanining asosiy 
vazifalaridan  biridir.  SHu  sababdan,  mazkur  o’quv  fani  bo’yicha  dastur,  darslik  va  o’quv 
qo’llanmalari yaratish zaruriyati muhim masalaga aylandi.  
So’nggi  vaqtlarda  insoniyat  hayotiy  faoliyatiga  xavf  soluvchi  turli  favqulodda 
vaziyatlarning turlari ortib borayotganligi dunyo jamoatchiligi va mamlakatlarini, qo’yingki har 
bir kishini tashvishga solmoqda. Rivojlanib va globallashib borayotgan dunyoda tabiiy, texnogen 
va  ekologik  tusdagi  favqulodda  vaziyatlar,  ofatlar  bilan  birgalikda  ana  shu  rivojlanishning 

mahsuli  sifatida  ekologiyaning  buzilishi,  qurg’oqchilik  kabi  xavf-xatarlar  ham  yuzaga  kelibbu 
xavfdan hech bir inson, hech qaysi xalq, millat yoki davlat kafolatlanmagan.  
Turli ko’rinishdagi tabiiy ofatlar xalqimiz hayotiga hamisha o’z tasirini ko’rsatib kelgan. 
Insoniyat XXI asrga qadam qo’yar ekan, u o’ziga doimo xavf solib turgan tabiat hodisalari bilan 
birgalikda  rivojlanayotgan  dunyoning  yangi  ko’rinishdagi  xavf-xatarlariga  ham  doimo  tayyor 
bo’lishi zarur. XXI asrga kelib bu kabi tabiiy hodisalar, texnogen va ekologik tusdagi favqulodda 
vaziyatlar  qatoriga  ozon  qatlami  yemirilishi,  radiatsiya  miqdorining  ortishi,  havo  va  ichimlik 
suvining  ifloslanishi  bilan  bog’liq  vaziyatlar  ham  qo’shildi  va  o’zining  oqibatlari  bilan  kishilik 
jamiyatini larzaga solmoqda.  
Mazkur dastur hayotda yuz berishi mumkin bo’lgan turli ko’rinishdagi baxtsiz hodisalar va 
ulardan muhofazalanish, bunday sharoitga tushib qolganda zaruriy hamda birinchiyordamni o’z-
o’ziga  va  o’zaro  ko’rsata  olish  usullarining  minimal  darajasini  o’rgatishga,  shuningdek, 
rivojlanayotgan dunyoning yangi ko’rinishdagi xavf-xatarlari haqida dastlabki bilimlarni olishga 
qaratilgan.  Dastur  amaldagisidan  ko’ra  bir  qancha  takomillashtirilgan  bo’lib,  uzluksiz  talim 
tizimi  qoidalariga  mos  ravishda  tuzilgan.  Qaytadan  tuzatish  va  to’ldirishlar  kiritilgan  mazkur 
o’quv  dasturi  asosida  o’quvchilarga  puxta  bilim  berish  ularning  hayot  faoliyati  xavfsizligi 
bo’yicha  bilimlarini  oshiradi,  ularda  dastlabki  amaliy  ko’nikmalarni  shakllantiradi. 
O’quvchilarni  zamon  talablariga  to’la  javob  beradigan,  o’zining  ijtimoiy,  tibbiy,  huquqiy 
xavfsizligini taminlay oladigan inson qilib tarbiyalaydi. 
Mazkur o’quv fani barcha akademik litsey va kasb-hunar kollejlarining 1-kursi         2-
semestrida  o’qitiladi.  O’quv  faniga  ajratilgan  umumiy  yuklama  58  soatni  tashkil  etadi.  Dastur 
bo’yicha  o’quv  kursining  auditoriya  soati  jami  40  soatga  mo’ljallangan  bo’lib,  undan  24  soati 
turli  tusdagi  favqulodda  vaziyatlar  va  ulardan  muhofazalanish,  qolgan  16  soati  favqulodda 
vaziyat  va  holatlardan  jabrlanganlarga  mavjud  imkoniyatlardan  kelib  chiqqan  holda  birinchi 
tibbiy,  ruhiy  (psixologik)  hamda  boshqa  yordam  ko’rsatish  ko’nikmalarini  berish  uchun 
ajratilgan.  Yani  dasturdagi  auditoriya  soatlarining  24  soatini  maruza,  16  soatini  amaliy 
mashg’ulotlar tashkil etadi.  
Dasturni  tayyorlashda  akademik  litsey  va  kasb-hunar  kollejlarida  o’tilayotgan  turdosh 
fanlar dasturlari, ulardagi mavzularning takrorlanmasligi etiborga olingan. 
Dastur  YuNESKOning  O’zbekistondagi  vakolatxonasi  hamkorligida  takomillashtirildi. 
Uni tayyorlashda 2012 yilda qabul qilingan va ITD-2-59 granti loyihasi tomonidan tayyorlangan 
“Hayot faoliyati xavfsizligi” fani namunaviy o’quv dasturidan ham foydalanildi. 
Akademik  litseylar  va  kasb-hunar  kollejlari  o’quvchilari    “Hayot  faoliyati  xavfsizligi” 
o’quv faniga oid  quyidagi bilim va ko’nikmalarni egallashlari zarur. 
 
 
 
Bilimlar: 
 
-  hayot faoliyati xavfsizligi borasidagi o’zlarining vazifalari, huquq va majburiyatlari; 
-  favqulodda  vaziyatlarning  oldini  olish  va  oqibatlarini  bartaraf  etish  borasidagi 
huquqiy-meyoriy hujjatlar mohiyati; 
-  turli tusdagi xavf-xatarlarni keltirib chiqaruvchi manbaalar turlari; 
-  favqulodda vaziyatlarning turlari, sabablari, belgilari va zararli oqibatlari; 
-  favqulodda  vaziyatlarda tezkor yordam  beruvchi  xizmatlar  vazifasi  va  majburiyatlari 
hamda ularni chaqirish tartibi; 
-  himoya inshootlari va vositalaridan foydalanish; 
-  terrorchilik harakati sodir etilganda o’zini tutish; 
-  majburiy yolg’izlik holatida o’zini tutish; 
-  radiatsiya, gaz va elektr tokining zararli tasiridan himoyalanish; 
-  yong’inning zararli tasiridan himoyalanish; 
-  yuqumli kasalliklarning zararli tasiridan himoyalanish; 

-  favqulodda vaziyatlarda o’zini tutish; 
-  inson hayoti, sog’ligi va mol-mulkini sug’urtalash; 
-  inson  hayotiy  faoliyatiga  zarar  keltiruvchi  boshqa  xavf-xatarlar  bo’yicha  bilimlarni 
egallashi zarur. 
 
Ko’nikmalar: 
 
-  favqulodda vaziyatlarda tezkor yordam beruvchi xizmatlarni tezkor chaqirish; 
-  favqulodda  vaziyatlarda  tezkor  harakat  qilish,  o’z-o’ziga  va  o’zaro  birinchi  tibbiy, 
ruhiy hamda boshqa yordamni berish; 
-  kriminogen vaziyatlarda shaxsiy xavfsizlikni taminlash; 
-  himoya inshootlari hamda himoya vositalaridan foydalanish; 
-  terrorchilik harakati sodir etilganda harakatlanish; 
-  majburiy yolg’izlik holatida harakat qilish; 
-  gidrometerologik xavfli hodisalar sodir bo’lganda harakat qilish; 
-  radiatsiya, gaz va elektr tokidan zararlanganda harakat qilish; 
-  yong’inda harakat qilish; 
-  favqulodda vaziyatlarda moddiy va manaviy boyliklarni asrash; 
-  inson  hayotiy  faoliyatiga  zarar  keltiruvchi  boshqa  xavf-xatarlar  yuzaga  kelganda 
harakat qilish; 
-  olgan  nazariy  bilim  va  amaliy  tajribani  hayotda  qo’llay  bilish  ko’nikmasiga  ega 
bo’lishlari zarur.