O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi o’rta maxsus kasb-hunar ta’limi markazi

 
Qarshilik termometrlarining texnik tavsiflari. 
8-jadval
 
Turi 
Aniqlik toifasi 
Temperaturani 
o’lchash chegarasi, 
0
C 
Darajasi 
(graduirovka) 
0
C dagi 
boshlang’ich 
qarshiligi, Om 
PT 
platinali 
I 
0….650 
- 200….0 
Gr 20 
Gr 21 
Gr 22 
10 
46 
100 
misli 
II 
- 50….180 
Gr 23 
Gr 24 
53 
100 
 
6651-84 DS ga ko'ra termometrlarning chiqish signali standart hisoblanib, 
temperaturaning har bir qiymatiga qarshilikning belgilangan qiymati to'g'ri keladi. 
 
YARIM O'TKAZGICHLI TERMOSEZGICHLAR 
 
Yarim o'tkazgichli termometrik qarshiliklar yoki termistorlarning termik 
koeffitsiyenti toza metallarnikiga nisbatan 8-10 marta yuqori bo'lganligi uchun, 
temperaturani avtomatik boshqarish sistemalarida keng qo'llaniladi. Bundan 
tashqari, ularning boshlang'ich qarshiligi katta va geometrik o'lchamlari juda kichik 

---

58 
bo'ladi. Boshlang'ich qarshilikning katta bo'lishi esa, tashqi zanjirlardagi 
qarshilikning issiqlikdan o'zgarishini hisobga olmaslik imkonini beradi. 
Qanday materialdan tayyorlanganiga qarab, termistorlar mis marganesli (MMT) 
va kobalt marganesli (KMT) turlarga bo'linadi. 
MMT-1 (KMT-1) termistorlarining tuzilishi 2.10-rasmda keltirilgan. 
a) b) 
2.10 – rasm. Yarim o’tkazgichli qarshilik termometrlari. a-mis marganesli 
MME-1; b- mis marganesli MME-4. 
Oxirida kontakt qiluvchi qalpoqchalar 2 bo'lgan tashqi tomonidan emal bo'yoq 
bilan bo'yalgan yarim o'tkazgichli silindr 1
 
ga chiqish simlari kavsharlangan. 
Termistorlarning diametri 2 mm, uzunligi 12 mm va inersionligi 85 sekundni tashkil 
qiladi. Termistorlarning bu turlari namlik o'rtacha (normal) bo'lgan hollarda 
qo'llaniladi. MMT-4 (KMT-4) turidagi termistorlar ham silindr 
3 
shaklida 
tayyorlangan bo'lib, uning oxirida chiqish simlari 6 ulangan qalpoqcha 1
 
joylashgan. 
Yarim o'tkazgichli silindr metall folga 2 bilan o'ralgan bo'lib, himoyalovchi metall 
g'ilof 
4 
ichiga joylashgan. Tepa qismida esa shishali izolyator 5 mavjud. 
Termistorlarning bu turi yuqori namlikli sharoitlarda va suyuqliklarda qo'llaniladi. 
Ularning diametri 4 mm, uzunligi esa 20 mm bo'ladi. 
Temperaturani o'lchashdagi xatolikning kichikligi, o'lchashni ma'lum masofaga 
uzatish va markazlashtirish imkoniyatining borligi va boshqalar qarshilikli 
termoo'zgartgichlarning afzalligini ko'rsatadi. Ularga qo'shimcha tok manbayining 
talab etilishi, sezgir elementning ma'lum miqdorda uzunligi, zaharli moddalar 
ta'sirida yemirilishi qarshilikli termoo'zgartgichlarning kamchiligi hisoblanadi. 

---

59 
Qarshilik termoo'zgartgichlari bilan birgalikda ishlaydigan ikkilamchi asbob 
sifatida muvozanat va nomuvozanat ko'priklari hamda logometrlar ishlatiladi.