O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi o’rta maxsus kasb-hunar ta’limi markazi

O'lchov qurilmalari. 
Fizik kattaliklarni o'lchov qurilmalariga o'lcham va o'lchov asboblari kiradi. 
O'lchash birliklarini aniq ifodalashga mo'ljallangan fizik jism, modda yoki 
qurilmaga o'lcham deb ataladi (masalan, tarozi toshlari, o'lchov kolbalari, kalibrlar, 
o'lchov lineykalari, namunaviy qarshiliklari). O'lcham sifatida aniq xarakterli fizik 
xossalarga ega bo'lgan ba'zi moddalar ham ishlatiladi (masalan, qaynash va erish 
o'zgarmas temperaturali). 
O'lchov asbobi - o'lchash natijasida informatsiyalarni kuzatuvchiga qulay bo'lgan 
signalga aylantiruvchi qurilmadir. Har qanday o'lchov asbobi birlamchi o'zgartirgich, 
aloqa kanali va ikkilamchi asbobdan iborat. O'lchash ob'ektida o'rnatish va 
o'lchanadigan kattalikni chiqish signaliga aylantirish uchun ishlatiladigan qurilmaga 
birlamchi o'zgartirgich deb ataladi. 
Birlamchi o'zgartirgichni chiqishida ishlatiladigan energiyani turiga ko'ra elektrik, 
pnevmatik, gidravlik va mexanik turlari mavjud.
Elektrik o'zgartirgichlar o'z navbatida parametrik va generatorli turlarga bo'linadi.
Parametrik o'zgartirgichlar tashqaridan berilayotgan energiya manbaini o'zgartirish 
orqali chiqish signali hosil qiladi.

---

9 
Aktiv qarshilikli, induktiv va sig'imli parametrik o'zgartirgichlar keng tarqalgan.
Generatorli o'zgartirgichlar o'lchanadigan kattalik o'zgarishi bilan elektr yurituvchi 
kuch hosil qiladi. 
Chiqish signalini xarakteriga ko'ra o'zgartirgichlar uzluksiz harakatli va uzlukli 
harakatli (releli va impul'sli) turlariga bo'linadi. 
Nazorat o'lchov asboblarini klassifikatsiyasi 
O'lchanadigan kattalikni o'lchov birligi bilan tenglashtirishga mo'ljallangan 
qurilmaga o'lchov asbobi deb ataladi.
Nontrol' o'lchov asboblarini (NO'A) quyidagi belgilariga ko'ra klassifikatsiyalanadi:
I.O'lchanayotgan kattalik turiga ko’ura NO'A quyidagi turlarga bo'linadi: 
a) temperaturani o'lchash asboblari - termometrlar 
b) bosim va siyraklanishni o'lchash asboblari - manometrlar, vakuumetrlar 
v) suyuqlik va sochiluvchan moddalar sathini o'lchash asboblari-sath o’lchagichlar
g) moddalar sarfi va miqdorini o'lchash asboblari - sarf o’lchagichlar 
d) moddalar tarkibi va xossalarini o'lchash asboblari - namlik, zichlik o’lchagichlar.
II.Bajariladigan metrologik funksiyasiga ko'ra ishchi (texnik va laboratoriya), 
namunaviy va etalon NO'A bo'linadi. 
III.Informatsiya olish usuliga ko'ra ko'rsatuvchi, o'ziyozar, signallovchi, 
integrallovchi, solishtiruvchi va rostlovchi
turlari mavjud. 
IV.Ishlash 
prinsipiga 
ko'ra 
mexanik, 
gidravlik, 
pnevmatik, 
elektrik, 
kombinatsiyalashgan NO'A ajratiladi. 
V.O'rnatish joyiga ko'ra mahalliy, distansion va telemetrik turlarga bo'linadi.