О‘zbekiston respublikasi oliy va о‘rta maxsus ta’lim vazirligi о‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi surxondaryo viloyati hokimligining о‘rta maxsus

16-MAVZU: SSSR ning parchalanishi
Reja:
1. Jadallashtirish rejasi
2. SSSRning parchalanishi sabablari.
3. SSSR parchalanishi oqibatlari
Tayanch so’zlar: Jadallashtirish dasturi, «qayta qurish» siyosati, «insonparvar, demokratik sotsializm» qurilishi, «Mustaqil Respublikalar Ittifoqi» haqidagi shartnoma, «Belovej bitimi»
Jadallashtirish rejasi 1982-yilda L. Brejnev vafot etgach, qisqa vaqt ichida yana ikki rahbar almashdi. Bular Yu. An­dropov va N. Chernenko edilar. Ularning har ikkisi ham og'ir kasal edilar. Biroq davlat qonunga bo'ysunmaydigan jamiyatda og'ir kasal kishilarning hokimiyat tepasiga kelib qolishi tabiiy holdir.
Nihoyat, 1985-yil mart oyida M. S. Gorbachyov KPSSning Bosh kotibi lavozimini egalladi. Shu yilning aprel oyida u qayta qurish va mamlakat ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyotini jadallashtirish dasturini ilgari surdi. Unga ko'ra, 15 yil ichida (1985—2000) SSSRning iqtisodiy qudrati 2 baravar ortishi, ya'ni 15 yil ichida sovet davlati yashab kelayotgan 70 yil davomida erishilgan darajaga teng iqtisodiy qudrat yaratilishi kerak edi.
Jadallashtirish dasturining amalga oshishi 3 omilga tayanar edi. Bular:

• 
  korxonalar mustaqilligini kengaytirib, ularni xo'jalik hisobiga va o'zini o'zi mablag' bilan ta'minlashga o'tkazish;
  
• 
  mehnatning mazmuni va xarakterida, odamlarning moddiy va ma'naviy turmush sharoitlarida chuqur o'zgarishlar qilish, samaradorlikka qarab haq to'lash;
  
• 
  oshkoralik, ya'ni siyosat, ijtimoiy va mafkuraviy muassasalar tizimini faollashtirish.
  

Aslida jadallashtirish dasturi ham KPSS va Sovet davlati rahbariyati-ning yana bir xomxayol orzusi bo'lib chiqdi. Chunki iqtisodiyotda bozor munosabatlarisiz bu vazifalarni amalga oshirib bo'lmas edi. Buning ustiga SSSR aholisi ongi yangi — bozor iqtisodiyotini qabul qilishga tayyor emas edi. 1988-yildan boshlab qishloq xo'jaligi, 1990-yildan boshlab esa sanoat ishlab chiqarishi pasaya boshladi.
Budjet taqchilligi 100 mlrd so'mdan ortdi. Davlatning oltin zaxirasi 6 yilda (1985—1991) 10 baravar kamaydi va u atigi 240 tonnaga tushib qoldi. Aholining turmush darajasi shiddat bilan pasaya boshladi. Shunday sharoitda M. S. Gorbachyov «insonparvar, demokratik sotsializm» qurilishini e'lon qildi. Biroq endi uning cho'pchaklariga deyarli hech kim ishonmay qo'ydi. Ittifoq davlati oliy rahbariyati va organlari aholi ko'z o'ngida obro'-e'tiborini, ishonchni yo'qotib qo'ydi.