O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi a. G. G‘aniyev, A. K. Avliyoqulov

Elåmåntàr zàrràlàrni kuzàtish và
qàyd qilish usullàri
Ì à z m u n i : zàrràlàrni qàyd qiluvchi àsbîblàrning turlàri;
sintillatsiîn hisîblàgich; gàz ràzryadli sànàgich; Vilsîn kàmåràsi;
fîtîemulsiya usuli.
40-§.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

151
Zàrràlàrni qàyd qiluvchi àsbîblàrning turlàri.
Ràdiîàktiv
mîddàlàrning nurlànishini o‘rgànishdàn àsîsiy màqsàd – ràdiî-
àktiv yemirilishdà chiqàrilàdigàn zàrràlàrning tàbiàtini, enårgiyasini
và nurlànish intånsivligini (ràdiîàktiv mîddà bir såkunddà chiqà-
ràdigàn zàrràlàr sînini) àniqlàshdàn ibîràt. Ulàrni qàyd qilishning
eng kång tàrqàlgàn usullàri zàrràlàrning iînlàshishigà và fîtîkimyo-
viy tà’sirlàrgà àsîslàngàndir. Bu vàzifàni bàjàruvchi àsbîblàr hàm
ikki turgà bo‘linàdi:
1. Zàrràlàrni fàzîning birîr qismidàn o‘tgànligini qàyd qiluvchi
và bà’zi hîllàrdà ulàrning bà’zi õàràktåristikàlàri, màsàlàn, enår-
giyasini àniqlàshgà imkîn båruvchi àsbîblàr. Bundày àsbîblàrgà
sintillatsiîn (chàqnîvchi) hisîblàgich, Chårånkîv hisîblàgichi,
gàz ràzryadli hisîblàgich, yarimo‘tkàzgichli hisîblàgich và impulsli
iînlàshtiruvchi kàmårà misîl bo‘là îlàdi.
2. Zàrràning mîddàdàgi izini kuzàtishgà, màsàlàn, suràtgà
tushirishgà imkîn båruvchi àsbîblàr. Bundày àsbîblàrgà Vilsîn
kàmåràsi, diffuziyali kàmårà, pufàkli kàmårà, fîtîemulsiya usuli
misîl bo‘là îlàdi. Biz quyidà ulàrning bà’zilàri bilàn tànishib o‘tàmiz.
Sintillatsiîn hisîblàgich.
Ish prinsipi tåz zàrràlàrning fluîrås-
siyalànuvchi ekràngà tushishidà ro‘y båràdigàn chàqnàsh – sintill-
atsiyaning kuzàtilishigà àsîslàngàn. Hîsil bo‘lgàn kuchsiz yorug‘lik
chàqnàshi elåktr impulslàrigà àylàntirilàdi và kuchàytirilib, màõ-
sus àppàràtlàr yordàmidà qàyd qilinàdi. 
a
- zàrrà birinchi màrtà àynàn
shundày hisîblàgich yordàmidà (1903- yil) qàyd qilingàn edi.